Project Gutenberg's Hermano kaj Doroteo, by Johann Wolfgang von Goethe
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org/license
Title: Hermano kaj Doroteo
Eposo idilia
Author: Johann Wolfgang von Goethe
Translator: Benno Küster
Release Date: October 6, 2019 [EBook #60429]
Language: Esperanto
Character set encoding: UTF-8
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HERMANO KAJ DOROTEO ***
Produced by Andrew Sly, Andrew Woods and the Online
Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net (This
book was produced from scanned images of public domain
material from the Google Books project.)
Inter'naci'a
Mond'literatur'o
Kolekt'o de la plej fam'a'j verk'o'j
el ĉiu'j naci'a'j literatur'o'j
Ferdinand Hirt & SOHN En LEIPZIG / 1922
Esperant'o-Fak'o
J. W. v. GOETHE
Herman'o Kaj DOROTEO
Epos'o idili'a
El la german'a original'o traduk'is
Benno Küster
2a, korekt'it'a el'don'o
Ferdinand Hirt & SOHN En LEIPZIG / 1922
Esperant'o-Fak'o
Ĉiu'j Rajt'o'j Est'as Rezerv'at'a'j
COPYRIGHT 1922 BY Ferdinand Hirt & SOHN En LEIPZIG
Pres'ej'o BREITKOPF & HÄRTEL, LEIPZIG
Antaŭ'parol'o.
De'post la jar'o 1790 Goethe tra'viv'is period'o'n, dum kiu ĉes'is li'a
kapabl'ec'o kaj ankaŭ li'a em'o, kre'i kiel verk'ist'o de dram'o'j. Li okup'is
si'n nun—precip'e sub la influ'o de si'a nov'a amik'o Schiller—pri la
epos'a poezi'o. Krom'e li nun hav'is person'a'j'n inter'rilat'o'j'n kun Joh. H.
Voß, la traduk'int'o de Homer-o, kaj mem stud'is la Homer-an poezi'o'n.
En ĉi tiu „epos'a period'o“ (1796-97) nask'iĝ'is la German'a epos'o
„Herman'n und Dorothea“, la unu'a pli grand'a poezi'aĵ'o, kiu est'as
signif'a por la amik'ec'o de Goethe kaj Schiller. Ĝi est'as poezi'a
produkt'aĵ'o, nepr'e specif'e German'a, en antikv'a form'o, pri kiu ĉiu'j
konsent'as, ke ĝi est'as unu el la plej eminent'a'j verk'o'j ne nur de
Goethe kaj de la German'a literatur'o, sed de la tut'a mond'literatur'o.
Schiller esprim'is si'a'n opini'o'n pri ĉi tiu poem'o (la 20an de aŭgust'o
1797) per jen'a'j vort'o'j: „mi nun de'nov'e leg'is la poem'o'n kun la ĉiam
nov'a, ne'mal'fort'ig'ebl'a impres'o kaj kun nov'a kor'tuŝ'ec'o; ĝi est'as
nepr'e perfekt'a en si'a spec'o, ĝi est'as, kvankam pasi'a-patos'a, tamen
al'log'a en la plej alt'a grad'o, resum'e, ĝi est'as bel'a, kio'n ajn oni
vol'as esprim'i per ĉi tiu vort'o“.
Ĉu la an'o'j de ne'german'a'j popol'o'j leg'os ĝi'n sam'e impres'at'a'j? Cert'e
jam ankaŭ mult'a'j German'o'j ne hav'os la tut'a'n ĉarm'plen'a'n impres'o'n de
la poem'o, se ili ne kon'as kaj sent'as la ĉarm'o'n de la Homer-a poezi'o.
Kaj ĉiu, kiu vol'as hav'i la plen'a'n ĝu'o'n de Herman'o kaj Doroteo
natur'e dev'as leg'i la poem'o'n en la lingv'o de la German'a original'o.
Tamen traduk'o en Esperant'o pli mult'e ol traduk'o'j en ali'a'j lingv'o'j,
kiu'j ne kapabl'as imit'i la form'o'n de la heksametr'a vers'o, don'os la
ebl'ec'o'n, iom'et'e sent'i la ĉarm'o'j'n de la German'a epos'o. Pro tio mi
for'ig'is ĉiu'j'n dub'o'j'n kaj met'is ĉi tiu'n verk'o'n—„nepr'e perfekt'a'n
(laŭ Schiller) en si'a spec'o“—en la unu'a'n lok'o'n de la nov'a
„Mond'literatur'o“, el'don'ot'a laŭ la plan'o de la el'don'ej'o F. Hirt kaj
fil'o.
La traduk'o de Herman'o kaj Doroteo unu'a'foj'e aper'is en la jar'o 1911,
verk'it'a de ni'a German'a sam'ide'an'o Benno Küster, kiu'n sub'ten'is dum la
pres'ig'o la redaktor'o'j Mangelsdorf kaj Hoen. Mangelsdorf al'don'is
„post'parol'o'n“, el kiu mi nur cit'as jen'a'j'n vort'o'j'n: „B. Küster cert'e
mem pruv'iĝ'is poet'o, esperant'ig'ant'e tiu'n verk'o'n.“ Mi konsent'as ĉi
tiu'n juĝ'o'n kaj dank'em'e re'memor'as la ĉef'a'j'n dat'o'j'n el la viv'o de
Benno Küster. — Li nask'iĝ'is la 9an de juli'o 1861 en Wildeshausen
(Oldenburg) kaj mort'is kiel kalkul'konsil'ant'o post long'a mal'san'o
la 24an de oktobr'o 1916 en Breslaŭ. Li far'iĝ'is Esperant'ist'o jam
dum si'a antaŭ'a rest'ad'o en Görlitz, kie li, en mal'grand'a rond'o,
tre diligent'e stud'is ni'a'n lingv'o'n kaj per korespond'ad'o amik'e
inter'rilat'iĝ'is precip'e kun Angl'a'j kaj Rus'a'j sam'ide'an'o'j. Li est'is
kun'labor'ant'o de la „Revu'o“ kaj de la „Vagabond'o“. Dum si'a part'o'pren'o
al la Dresden-a inter'naci'a kongres'o li inter'kon'at'iĝ'is kun D-ro
Zamenhof, kiu kuraĝ'ig'is li'n, el'don'i la traduk'o'n de Herman'o kaj
Doroteo. Jam de'post la jar'o 1910 Küster mal'san'iĝ'is kaj rest'is
mal'san'a ĝis si'a mort'o.
Traduk'ant'e la German'a'n epos'o'n, Küster—kun sen'dub'e laŭd'ind'a gust'o—ne
imit'is la heksametr'a'n vers'o'n de Goethe, kiu—laŭ manier'o
taŭg'a por la German'a, sed ne por la Esperant'a poezi'o—al'miks'as
kvazaŭ-sponde'o'j'n (– –) kaj -troke'o'j'n (– ˘) al la daktil'o'j
(– ˘ ˘). Küster uz'is nur daktil'o'j'n. — Mi ĉi tie ne vol'as parol'i pri
la fakt'o, ke en Esperant'o (ankaŭ ne en la German'a lingv'o) ne
ekzist'as „daktil'o'j“ – ˘ ˘ en la senc'o de la grek'a kaj latin'a
lingv'o'j, ĉar ni'a lingv'o hav'as nek long'e'daŭr'a'j'n nek mal'long'e'daŭr'a'j'n
silab'o'j'n. Tamen ĝi hav'as akcent'at'a'j'n kaj ne akcent'at'a'j'n silab'o'j'n kaj
krom tio ali'a'j'n kun ŝveb'ant'a akcent'o. Do, oni en Esperant'o pov'as
imit'i la form'o'j'n de la antikv'a'j, klasik'a'j vers'o'j.
Küster konsekvenc'e kaj sen'erar'e form'is pur'e daktil'a'j'n heksametr'o'j'n
–́ ˘ ˘ –́ ˘ ˘ –́ ˘ ˘ –́ ˘ ˘ –́ ˘ ˘ –́ ˘
— proced'o des pli admir'ind'a, ĉar la mank'o de unu'silab'a'j vort'o'j
(krom la person'a'j pronom'o'j, kelk'a'j konjunkci'o'j, prepozici'o'j,
interjekci'o'j kaj adverb'o'j) tre'eg'e mal'facil'ig'as la Esperant'ig'o'n de la
heksametr'a form'o. Neni'e mi, korekt'ant'e la verk'o'n, est'as dev'ig'it'a,
korekt'i la vers'o'n pro iu ajn metrik'a erar'o. Do, rest'is nur: 1e)
la korekt'ad'o de evident'a'j pres'erar'o'j, kaj 2e) de tia'j part'o'j kaj
esprim'o'j, kiu'j'n laŭ mi'a opini'o sam'ide'an'o Küster traduk'is tro
laŭ'vort'e kaj pro tio ne sufiĉ'e kompren'ebl'e por an'o'j de ali'a'j
popol'o'j. — Precip'e admir'ind'a est'as ankaŭ la fakt'o, ke Küster
neni'e, eĉ ne unu'foj'e, apostrof'is la „o“-n de la substantiv'o. Mi ne
vol'as mal'laŭd'i la kutim'o'n de tia apostrof'ad'o en ali'a'j vers'ritm'o'j;
person'e mi ne tre ŝat'as ĝi'n, kaj laŭ mi'a opini'o ĝi est'u nepr'e
evit'at'a en la heksametr'a vers'o. Küster nur apostrof'as la artikol'o'n
— kaj plej oft'e, far'ant'e tio'n, li est'as prav'a. Sed kelk'foj'e li
erar'as; tamen la erar'o ne est'as tiom grav'a, ke mi pro ĝi ali'form'ig'is
la tut'a'n vers'o'n.
D-ro Dietterle.
I. Kalliope.
„Strat'o'j'n ja kaj foir'ej'o'n neniam mi vid'is dezert'a'j
Kiel nun! Ŝajn'as al mi bala'it'a, sen'viv'a la urb'o!
Kvin'dek ne hejm'e rest'ad'is el ĉiu'j loĝ'ant'o'j, mi kred'as.
Kio'n ne kaŭz'as sci'vol'o! Nun ĉiu rapid'as por vid'i
La ir'ant'ar'o'n de l’ for'el'pel'it'o'j tre mal'feliĉ'eg'a'j. 5
Ĝis la dig'voj'o, de ili uz'at'a, ja unu hor'et'o
Est'as kaj oni en polv'o varm'eg'a tag'mez'e kur'eg'as
Tamen mal'supr'e'n. Mi ver'e ne ir'us de tie ĉi, sol'e
Nur por observ'i mizer'o'n de tiu'j sen'kulp'a'j migr'ant'o'j,
Kiu'j el land'o transrheina[1], la bel'a, sav'int'e hav'aĵ'o'n 10
Si'a'n, nun ven'as al ni kaj tra'migr'as ĉi tiu'n feliĉ'a'n
Ni'a'n angul'o'n de l’ val'o frukt'don'a kaj ĝi'a'j'n kurb'iĝ'o'j'n.
Far'is bon'eg'e, edz'in'o, vi, ke vi for'send'is la fil'o'n,
Ke li al'port'u mal'nov'a'n tol'aĵ'o'n, manĝ'aĵ'o'n, trink'aĵ'o'n
Al mizer'ul'o'j; ĉar por la riĉ'ul'o'j konven'as donac'i. — 15
Kiel la knab'o vetur'e dres'ad'as la vir'a'j'n ĉeval'o'j'n!
Est'as tre bon'a vid'aĵ'o, ĉu ne? Kaleŝ'et'o la nov'a,
Spac'o'n ĝi hav'as por kvar kaj ankoraŭ por vetur'ig'ist'o.
Sol'a for'ir'is li nun kaj mal'pez'e ĝi tie'n rul'iĝ'is!“
Tiel al si'a edz'in'o la mastr'o „Al Or'a Leon'o“ 20
Dir'is, plezur'e sid'ant'e sub la foir'ej'a dom'pord'o.
Kaj la prudent'a mastr'in'o, la spert'a, al tio respond'is:
„Mi ne volont'e donac'as tol'aĵ'o'n de ni el'uz'it'a'n;
Oft'e ĝi est'as util'a kaj ne por mon'er'o'j hav'ebl'a,
Kiam ĝi'n oni bezon'as. Bon'vol'e mi don'is hodiaŭ 25
Kelk'a'n pli bon'a'n pec'et'o'n de lit- kaj ĉemiz'a'j tol'aĵ'o'j;
Ĉar pri mal'jun'a'j kaj jun'a'j mi aŭd'is tut'nud'a'j migr'ant'o'j.
Ĉu vi pardon'os mi'n? Ŝrank'o'n la vi'a'n sekret'e el'rab'is
Mi ja, kaj vi'a'n dom'rob'o'n el plej delikat'a katun'o,
Hind'a'j flor'et'o'j sur ĝi, delikat'a flanel'o intern'e, 30
Ankaŭ mi don'is; ĝi est'as mal'nov'a kaj ne plu laŭ'mod'a.“
Sed la bon'eg'a dom'mastr'o pri tio rid'et'is kaj dir'is:
„Ver'e volont'e ne perd'is mi tiu'n katun'a'n dom'rob'o'n
El orient'a Hind'uj'o; mi sam'a'n neniam ricev'os.
Plu mi ne port'is ĝi'n. Ver'e ja est'as, ke vir'o nun ĉiam 35
Ir'u en bot'o'j, surtut'o, vid'ig'u si'n en la bekeŝ'o,
Kaj for'ig'it'a'j ekster'e nun est'as pantofl'o kaj ĉap'o.“
„Vid'u nur tie'n,“ respond'is ŝi, „kelk'a'j de tie re'ven'as
Kiu'j rigard'is jam la ir'ant'ar'o'n; ĝi cert'e nun pas'is.
Kiel la ŝu'o'j de polv'o nun est'as kovr'it'a'j kaj ard'as 40
Ĉiu'j vizaĝ'o'j! Per si'a naz'tuk'o for'viŝ'as la ŝvit'o'n
Ĉiu. Mi nepr'e ne kur'us hodiaŭ pro tia vid'aĵ'o
Kaj kun'sufer'us! Mi'n ver'e jam plen'kontent'ig'os rakont'o.“
Tiam la patr'o, la bon'a respond'is grav'eg'e la jen'o'n:
„Tia veter'o mal'oft'e aper'is al tia rikolt'o, 45
Kaj ni en'port'os la gren'o'n nun, kiel la fojn'o'n, sek'it'a;
Ĉar la ĉiel'o hel'iĝ'is, neni'u nub'et'o vid'iĝ'as
Kaj mal'varm'ig'o'n al'blov'as la vent'o al ni orient'a.
Ver'e konstant'a veter'o; la gren'o jam tro'matur'iĝ'is;
Morgaŭ maten'e ek'falĉ'os ni ni'a'n riĉ'eg'a'n rikolt'o'n.“ 50
Dum li ĉi tio'n parol'is, mult'iĝ'is la ar'o'j da vir'o'j
Kaj da vir'in'o'j nun tra l’ foir'ej'o jam hejm're'ven'ant'a'j.
Ankaŭ de tie vetur'e re'ven'is kun si'a'j fil'in'o'j
Al la kontraŭ'a plac'flank'o rapid'e la riĉ'a najbar'o,
Ĉef'a vend'ist'o de l’ lok'o, al dom'o la re'nov'ig'it'a, 55
En ne'ferm'it'a kaleŝ'o (en „Landaŭ“ ĝi'n oni fabrik'is).
Strat'o'j viv'iĝ'is; ĉar nombr'is la urb'o sufiĉ'e da burĝ'o'j,
Ankaŭ ĝi hav'is fabrik'o'j'n kaj plu meti'ist'o'j'n divers'a'j'n.
Tiel la par'o pac'em'a kun'sid'is nun en la pord'ej'o
Inter si parol'ad'ant'e pri la re'ven'ant'o'j bon'kor'e. 60
„Vid'u,“ subit'e la tre respekt'ind'a edz'in'o ek'vok'is,
„Tie al'ven'as la pastr'o, la apotek'ist'o najbar'a
Kun'e kun li. Ili cert'e raport'os pri mult'a'j sufer'o'j,
Kiu'j'n la for'el'pel'it'o'j tra'viv'is dum si'a migr'ad'o.“
Ili al'ven'is, afabl'e kaj kor'e salut'is la par'o'n, 65
Post'e ek'sid'is sur benk'o'j'n el lign'o, apud'e star'ant'a'j'n,
Sku'is la polv'o'n de si'a'j pied'o'j, vent'um'is si'n ankaŭ.
Post reciprok'a salut'o unu'e la apotek'ist'o
Inter'parol'i komenc'is kaj dir'is nun preskaŭ ĉagren'e:
„Tia'j nun est'as la hom'o'j, ver'dir'e, kaj ĉiu'j egal'as 70
Okul'um'ant'e plezur'e mal'ĝoj'o'n de si'a'j kun'frat'o'j!
Ĉiu rapid'as por vid'i flam'ant'a'n la fajr'o'n terur'a'n,
Eĉ la krim'ul'o'n mizer'a'n al ekzekut'ej'o ir'ant'a'n.
Nun por rigard'i de l’ for'el'pel'it'o'j mizer'o'n al'ir'as
Ĉiu, pri'pens'as neni'u, ke ebl'e li ankaŭ sufer'os 75
Sam'a'n mizer'o'n, ĉu baldaŭ, ĉu post'e en temp'o'j ven'ont'a'j.
Ne'pardon'ebl'a facil'anim'ec'o! sed hom'a ĝi est'as.“
Post'e parol'is la pastr'o, la nobl'a, prudent'a kler'ul'o,
Li, la ornam'o de l’ urb'o, jun'ul'o, sed preskaŭ jam vir'o.
Tiu ĉi kon'is la viv'o'n kaj sci'is la hom'a'j'n bezon'o'j'n, 80
Li konvink'iĝ'is pri l’ grav'a valor'o de l’ Sankt'a Bibli'o,
Kiu mal'kovr'as la sort'o'n kaj sent'o'n intern'a'n de l’ hom'o'j;
Ankaŭ li kon'is bon'eg'e la libr'o'j'n plej bon'a'j'n profan'a'j'n.
„Kia'j'n ajn nemalutilajn instinkt'o'j'n la bon'a natur'o
Don'is patr'in'e al ni, ne volont'e mi tio'n mal'laŭd'as; 85
Kio'n prudent'o kaj saĝ'o ne ĉiam ating'as, ja pov'as
Tia feliĉ'a em'ec'o, ĝi pel'as ne'kontraŭ'star'ebl'e.
Se ne al'log'us la hom'o'n per fort'a'j incit'o'j sci'vol'o,
Ĉu li en'tut'e sci'iĝ'us do, kiel la mond'a'j afer'o'j
Inter'rilat'as bel'eg'e? Unu'e li vol'as nov'aĵ'o'n, 90
Post'e li serĉ'as util'o'n, sen'lac'a en si'a fervor'o,
Last'e bon'aĵ'o'n, per kiu li hav'as valor'o'n, ind'ec'o'n.
Al la jun'ec'o do est'as kun'ul'o la sen'pri'pens'em'o,
Kiu danĝer'o'n kaŝ'em'as kaj tuj'e post'sign'o'j'n esting'as
De la dolor'a, feliĉ'e nun preter'pas'int'a mal'bon'o. 95
Est'as laŭd'ot'a la vir'o, ver'dir'e, al kiu nask'iĝ'is
Post'e matur'a prudent'o el tia gaj'ec'anim'ec'o,
Kiu ag'em'e pen'ad'as en tag'o'j feliĉ'a'j aŭ mal'a'j;
Ĉar ĝi est'ig'as la bon'o'n kaj ĝi la mal'bon'o'n for'ig'as.“
Tuj la mastr'in'o ek'dir'is am'ind'e, sed sen'pacienc'e: 100
„Kio'n vi vid'is, nun dir'u, ĉar tio'n mi sci'i dezir'as.“
„Ver'e ja,“ nun energi'e respond'is la apotek'ist'o,
„Nur mal'facil'e mi baldaŭ ek'ĝoj'os post ĉio vid'it'a.
Kiu ajn pov'as rakont'i pri tiu mult'obl'a mizer'o!
De mal'proksim'e ni vid'is la polv'o'n, jam antaŭ ol ven'i 105
Al la herb'ej'o'j mal'supr'e'n; de unu mont'et'o jam marŝ'is
Ĝis la ali'a l’ amas'o, ni pov'is mal'mult'e ek'kon'i.
Kiam ni post'e ating'is la voj'o'n tra l’ val'o ir'ant'a'n,
Est'is ankoraŭ terur'a tumult'o de l’ hom'o'j kaj ĉar'o'j.
Preter'pas'ant'a'j'n sufiĉ'e da mal'feliĉ'ul'o'j ni tie 110
Vid'is, bedaŭr'e, kaj aŭd'is pri tiu dolor'a for'kur'o
Kaj pri la ĝoj'a sent'ad'o de l’ viv'o rapid'e sav'it'a.
Est'is mal'ĝoj'a vid'aĵ'o, la tut'a divers'a hav'aĵ'o,
Kiu'n ali'e en'hav'as la dom'o bon'stat'a, kaj kiu'n
Mastr'o bon'eg'a star'ig'as en lok'o'j'n konven'a'j'n, por uz'i 115
Ĝi'n ĉiu'tag'e, ĉar ĉio do est'as neces'a, util'a,
Ĉio vid'ebl'a nun sur vetur'il'o'j divers'a'j kaj ĉar'o'j,
Pro la rapid'a for'ir'o, lok'it'a sen ia elekt'o:
Jen la krib'il'o, la lan'a kovr'il'o nun kuŝ'as sur ŝrank'o,
En la kned'uj'o la lit'o kaj super spegul'o la tol'o. 120
Ĉar la danĝer'o for'pren'as, est'int'e ni tio'n ja vid'is,
Antaŭ du'obl'e dek jar'o'j, ĉe l’ brul'o, al hom'o pri'pens'o'n
Ĉi'a'n, li kapt'as mal'grav'a'j'n, sed las'as valor'a'j'n objekt'o'j'n.
Ankaŭ simil'e ĉi tie nun ili for'tren'is sen'spert'e
Sen'neces'aĵ'o'j'n ajn, ĉiu'j'n ĉeval'o'j'n ŝarĝ'int'e kaj bov'o'j'n, 125
Lign'o'j'n mal'nov'a'j'n, barel'o'j'n, bird'kaĝ'o'n kaj eĉ anser'uj'o'n.
Tiel pak'aĵ'o'j'n port'ant'e spir'eg'is l’ infan'o'j, vir'in'o'j
Sam'e sub korb'o'j kaj kuv'o'j kun ĉi'a'j objekt'o'j ne'grav'a'j.
Ĉar ja la last'o'n de l’ hav'o la hom'o klopod'as konserv'i.
Tiel sen'ord'e kaj tut'konfuz'it'e la inter'prem'ant'a'j 130
En la polv'ar'o nun tie'n for'ir'is. Pro best'o'j mal'fort'a'j
Vol'is la unu vetur'i sen'urĝ'e, l’ ali'a rapid'is.
Jen, ha, okaz'is kri'ad'o de tiu'j prem'it'a'j vir'in'o'j
Kaj de l’ infan'o'j, blek'ad'o de l’ best'o'j, boj'ad'o de l’ hund'o'j,
Ankaŭ ĝem'ad'o de ge'mal'jun'ul'o'j kaj ge'mal'san'ul'o'j 135
Balanc'iĝ'ant'a'j en lit'o'j sur ĉar'o tro mult'e ŝarĝ'it'a.
Jen, al la rand'o de l’ flank'a alt'voj'o prem'it'a el si'a
Ĝust'a voj'sulk'o nun unu el tiu'j en fos'o'n fal'eg'is
Kaj renvers'iĝ'is; la hom'o'j terur'e kri'ant'a'j sur kamp'o'n
Kaj mal'proksim'e'n per sving'o el'fal'is; sed tamen feliĉ'e. 140
Ĉar la hav'aĵ'o, sekv'ant'e, de'fal'is proksim'e de l’ ĉar'o;
Kiu, ver'dir'e, ĝi'n vid'is el'fal'i, li dev'is supoz'i
Cert'e, ke l’ ŝarĝ'o de l’ kest'o'j kaj ŝrank'o'j frakas'us la hom'o'j'n.
Tiel la ĉar'o romp'it'a kaj l’ hom'o'j sen'help'a'j jen kuŝ'is,
Ĉar preter'pas'is rapid'e kaj plu'e'n for'ir'is l’ ali'a'j 145
Nur pro si mem si'n'gard'em'a'j, kaj mem de l’ amas'o ŝov'at'a'j.
Sed ni rapid'is al tio kaj trov'is la mal'feliĉ'ul'o'j'n,
Kiu'j sur hejm'a kuŝ'ej'o apenaŭ sufer'o'j'n toler'us,
Jen sur la ter'o mal'mol'a, dolor'e ĝem'ant'a'j, plend'ant'a'j,
Sun'brul'ig'it'a'j kaj sufok'iĝ'int'a'j per polv'o flug'ant'a.“ 150
Tiam el'vok'is, tuŝ'it'e en kor'o, la mastr'o hom'am'a:
„Ili'n Herman'o renkont'u kaj tuj re'freŝ'ig'u, vest'ig'u!
Mi ne'volont'e rigard'us mizer'o'n la tro'dolor'ig'a'n.
Kor'tuŝ'iĝ'int'e jam de la unu'a sci'ig'o pri tia'j
Grand'a'j sufer'o'j ni send'is rapid'e obol'o'n de ni'a 155
Tro'a hav'aĵ'o por help'i al kelk'a'j kaj ni'n trankvil'ig'i.
Sed ni ne vol'as rakont'i la plu'a'j'n mal'gaj'a'j'n afer'o'j'n!
Baldaŭ ja ver'e la tim'o al'ir'as la kor'o'n de l’ hom'o'j,
Ankaŭ la zorg'o; ĝi pli mi'n tim'ig'as ol eĉ la mal'bon'o.
Nun ni en'ir'u la post'a'n kaj pli mal'varm'et'a'n hal'et'o'n! 160
Tie'n neniam la sun'o bril'ad'is, nek varm'a aer'o
Mur'o'j'n la mult'e pli dik'a'j'n penetr'as; al'port'os patri'nj'o
Da ‚ok'dek'tri'a‘ glas'et'o'n, kaj ni'a humor'o re'ven'os.
Tie ĉi est'as ne'gaj'a trink'ad'o, pro l’ muŝ'o'zum'ad'o.“
Ĉiu'j en'ir'is post tio kaj ĝoj'is pri l’ mal'varm'et'iĝ'o. 165
Port'is la zorg'em'ul'in'o la vin'o'n bon'eg'a'n, la klar'a'n,
En polur'it'a botel'o, sur plet'o bril'stan'a kun roma'j
Glas'o'j verd'et'a'j, jen por la rheinvino la ĝust'a'j pokal'o'j.
Ĉirkaŭ la brun'a rond'tabl'o, bril'eg'e vaks'it'a,—ĝi star'is
Sur mult'ampleks'a'j pied'o'j—sid'ad'is la tri nun amik'e. 170
Tuj kun'sonor'is la glas'o de l’ mastr'o kun tiu de l’ pastr'o;
Gaj'e, sed sen'emoci'e, pri'pens'e ĝi'n ten'is la tri'a,
Tiel ke li'n ek'admon'is la mastr'o kun vort'o'j afabl'a'j:
„Trink'u, najbar'o, mi pet'as! Ankoraŭ protekt'is favor'e
Di'o ni'n kaj ni esper'u, ke plu'e ni'n ankaŭ li gard'os. 175
Kiu el ni ne ek'kon'as, ke post la terur'a brul'eg'o,
Kiam Li grav'e ni'n pun'is, Li ĉiam ĝoj'ig'is kaj ĉiam
Ŝirm'is ni'n, kiel la hom'o la mult'e'valor'a'n okul'o'n
Gard'as, prefer'e ŝat'at'a'n el ĉiu'j ali'a'j de l’ membr'o'j.
Ĉu Li ne ankaŭ ni'n plu'e indulg'os kaj help'os favor'e? 180
Ĉar en danĝer'o'j nur klar'e ek'kon'as ni, kiom Li pov'as.
Ĉu Li la urb'o'n flor'ant'a'n, post kiam Li re'konstru'ig'is
Ĝi'n el la cindr'o per labor'em'ul'o'j kaj tiam ĝi'n ben'is
Riĉ'e, nun re'e detru'os kaj ĉiu'j'n pen'ad'o'j'n nul'ig'os?
Tiam seren'e kaj mild'e la pastr'o bon'eg'a ek'dir'is: 185
„Ĉiam konserv'u la kred'o'n, rest'ad'u ĉe sam'a sent'ad'o!
Dum la prosper'o ĝi far'as ni'n saĝ'a'j kaj cert'a'j; ceter'e
Est'as plej bon'a konsol'o, viv'ig'as plej bel'a'n esper'o'n.“
Nun la prudent'a kaj vir'a pens'em'a gast'mastr'o re'dir'is:
„Kiel salut'is mi oft'e mir'eg'e de l’ Rhein-o la ond'o'j'n, 190
Kiam laŭ mi'a negoc'o vojaĝ'e mi al'proksim'iĝ'is!
Ĉiam ĝi ŝajn'is potenc'a, ĝoj'ig'is anim'o'n kaj kor'o'n.
Sed mi ne pov'is ek'pens'i, ke ĝi'a ĉarm'eg'a bord'ej'o
Baldaŭ far'iĝ'us rempar'o por cert'e de'ten'i la Frank'o'n,
Sam'e la larĝ'a lit'eg'o fos'aĵ'o la lim'o'n bar'ont'a. 195
Tiel, jen, ŝirm'as natur'o, defend'as la brav'a'j German'o'j,
Gard'as mem Di'o ni'n! Kiu do sen'kuraĝ'iĝ'os mal'saĝ'e?
La batal'ant'o'j lac'iĝ'is, kaj pac'o'n promes'is jam ĉio.
Ho, ke nur en la preĝ'ej'o dum tag'o de ni dezir'at'a,
Kiam sonor'os kun ni'a orgen'o la sonor'il'ar'o 200
Kaj son'eg'ant'a'j trumpet'o'j la alt'a'n ‚Tedeum‘ el'vok'os,
Ho, ke nur tiam Herman'o je tiu ĉi tag'o, sinjor'o
Pastr'o, decid'e aper'u ĉe vi kaj ĉe vi'a altar'o
Kun fianĉ'in'o, ke fest'o kon'at'a en ĉiu'j la land'o'j
Ankaŭ re'ven'u ĉe mi, kiel tag'o fest'eg'a de l’ dom'o! 205
Sed mi ĉagren'e ek'vid'as la fil'o'n ekster'e tim'em'a
Kaj mal'rapid'a nur, dum labor'em'e li hejm'e rapid'as,
Mez'e de l’ hom'o'j li si'n kaj publik'e vid'ig'i mal'ŝat'as;
Ja, li evit'as eĉ ĉiu'n kun'ven'o'n kun bel'a'j knab'in'o'j,
Ankaŭ la gaj'a'n danc'ad'o'n ŝat'at'a'n de ĉiu jun'ul'o.“ 210
Tiel dir'int'e li nun ek'aŭskult'is. Jen oni ek'aŭd'is
De mal'proksim'e bru'ad'i pied'o'frap'ant'a'j'n ĉeval'o'j'n
Kaj vetur'il'o'n; rapid'e ĝi tondr'is nun sub la pord'ej'o'n.
II. Terpsichore.
Kiam la fil'o bon'form'a en'ir'is la ĉambr'o'n, atent'e
Li'n observ'ad'is la pastr'o per fiks'a'j rigard'o'j, kaj ankaŭ
Li'a'n statur'o'n kaj tut'a'n kondut'o'n, per spert'a okul'o
De l’ esplor'ant'o nun, kiu mien'o'j'n facil'e deĉifr'as,
Kaj rid'et'ant'e al li li ek'dir'is per vort'o'j afabl'a'j: 5
„Tut'e ja ali'ig'it'a vi ŝajn'as! neniam mi vid'is
Tia'n vigl'ec'o'n ĉe vi kaj tiel'a'n viv'plen'a'n rigard'o'n.
Gaj'e, seren'e vi ven'as; tuj oni ek'sent'as, ke vi la
Mal'feliĉ'ul'o'j'n donac'is kaj ben'o'n ili'a'n ricev'is.“
Sed serioz'e kaj tut'e trankvil'e la fil'o respond'is: 10
„Ĉu mi laŭd'ind'e ĝi'n far'is, ne sci'as mi; ĉio'n ordon'is
Far'i la kor'o, pri kio preciz'e al vi mi rakont'os.
Kar'a patr'in'o, vi serĉ'is tro long'e mal'nov'a'j'n objekt'o'j'n,
Kaj vi tro long'e elekt'is; la pak'o mal'fru'e pret'iĝ'is;
Ankaŭ la vin'o'n kaj vi'a'n bier'o'n vi pak'is tro'zorg'e. 15
Kiam mi fin'e el'ven'is ekster'e de l’ pord'o sur strat'o'n,
Jam re'flu'eg'is la mult'o da burĝ'o'j, vir'in'o'j, infan'o'j,
Al mi renkont'e'n, la for'el'pel'it'o'j jam mal'proksim'iĝ'is.
Mi rapid'iĝ'is kaj tuj'e vetur'is al tiu vilaĝ'o,
Kie—mi tio'n ek'sci'is ja—ĉiu'j nun nokt'e ripoz'os. 20
Kiam mi plu'e'n, laŭ'long'e de l’ nov'a kamp'strat'o vetur'is
Jen vetur'il'o el trunk'o'j fortik'a'j rigard'o'j'n al'tir'is,
Kiu'n du bov'o'j fremd'land'a'j, tre grand'a'j kaj fort'a'j, for'tir'is;
Paŝ'is apud'e knab'in'o, tut'freŝ'e antaŭ'e'n'ir'ant'a,
Kiu per long'a baston'o la best'o'j'n fort'eg'a'j'n direkt'is, 25
Ili'n antaŭ'e'n jen puŝ'is kaj jen mal'akcel'is prudent'e.
Mi'n ek'vid'int'e, trankvil'e ŝi mi'a'j'n ĉeval'o'j'n al'ir'is,
Jen'e dir'ant'e: Ne ĉiam ni est'is en tia mizer'o,
Kiel hodiaŭ vi vid'as ni'n kaj nun sur tiu ĉi marŝ'o.
Mi ne kutim'is ĝis nun de l’ fremd'ul'o donac'o'n pet'eg'i, 30
Kiu'n li don'as mal'vol'e, nur por mal'riĉ'ul'o'n for'ig'i;
Sed la neces'o nun urĝ'as parol'i. Ĉi tie sur pajl'o
Kuŝ'as l’ edz'in'o de riĉ'a kamp'ul'o ĵus akuŝ'iĝ'int'a,
Kiu'n apenaŭ mi sav'is kun bov'o'j kaj kun vetur'il'o.
Last'e ni sekv'as l’ ali'a'j'n; apenaŭ ŝi rest'is viv'ant'a. 35
Kuŝ'as nun nud'a, ĉe l’ brust'o, la ĵus nask'iĝ'int'a infan'o;
Nur per mal'mult'o la ni'a'j ja pov'os ni'n help'i, kondiĉ'e
Ke ni ating'u l’ ali'a'j'n hodiaŭ en tiu vilaĝ'o,
Kie ni vol'as rest'ad'i; mi tim'as neniu'n plu trov'i.
Se super'flu'a'n tol'aĵ'o'n vi hav'as kaj loĝ'as proksim'e, 40
Tiam donac'u bon'far'e do ĝi'n al la mal'feliĉ'ul'o'j.
Tiel ŝi dir'is kaj lac'e lev'iĝ'is de l’ pajl'o la pal'a
Mi'n rigard'ant'a akuŝ'iĝ'int'in'o; kaj mi nun respond'is:
Super'ter'ul'o do oft'e instig'as, ke l’ kor'o bon'far'a
Antaŭ'ek'sent'as mizer'o'n de si'a mal'riĉ'a hom'frat'o; 45
Antaŭ'sent'int'e pri vi'a ĉagren'o do mi'a patr'in'o
Pak'o'n kun'met'is, por don'i ĝi'n tuj al la tut'nud'ig'it'a'j.
Kaj mi mal'lig'is la nod'o'n de l’ laĉ'o kaj don'is la varm'a'n
Patr'a'n dom'rob'o'n al ŝi kaj donac'is ĉemiz'o'j'n kaj tol'o'n.
Ĝoj'e dank'ant'e ek'kri'is ŝi: Ho, feliĉ'ul'o ne kred'as, 50
Ke mir'ind'aĵ'o okaz'as ankoraŭ; nur en la mizer'o
Oni ek'kon'as la man'o'n de Di'o, ĉar Li la bon'ul'o'n
Ig'as bon'far'i. Li help'u vi'n kiel vi help'is ni'n ĉiu'j'n.
Kaj la akuŝ'iĝ'int'in'o'n mi vid'is gaj'ec'e pri'palp'i
Tol'o'n divers'a'n, apart'e la mol'a'n flanel'o'n de l’ rob'o.— 55
Ni rapid'ir'u al tiu vilaĝ'o, en kiu la ni'a'j
Cert'e ripoz'os dum'nokt'e!—ŝi'n pet'is la bon'a knab'in'o—
Tie pri'zorg'os mi tuj la infan'a'n vest'aĵ'o'n kaj ĉio'n.
Kaj salut'ant'e tut'kor'e ŝi dank'is mi'n, puŝ'is la bov'o'j'n;
Jen ek'vetur'is la ĉar'o; sed mi plu ankoraŭ rest'ad'is, 60
Kaj la ĉeval'o'j'n re'ten'is; ĉar mi konsider'is ankoraŭ,
Ĉu mi rapid'e vetur'u ĝis tiu proksim'a vilaĝ'o,
Por la manĝ'aĵ'o'j'n donac'i al tie est'ant'a'j, aŭ don'u
Ĉio'n al tiu knab'in'o, por ke ŝi ĝi'n just'e dis'don'u.
Tiel mi tuj decid'iĝ'is en kor'o; mi post ŝi vetur'is 65
Nur mal'rapid'e kaj ŝi'n ating'int'e mi dir'is fervor'e:
Bon'a knab'in'o! ne sol'e tol'aĵ'o'n patr'in'o sur'met'is
Zorg'e sur mi'a'n kaleŝ'o'n por vest'i la ind'a'j'n nud'ul'o'j'n,
Sed ŝi al'don'is ankoraŭ manĝ'aĵ'o'j'n kaj ĉi'a'n trink'aĵ'o'n,
Kaj mi posed'as sufiĉ'e da ĉio en mi'a ĉar'kest'o. 70
Sed nun mi vol'as trans'don'i ankoraŭ ĉi tiu'j'n donac'o'j'n
Ankaŭ al vi kaj plej bon'e mi tiel plen'um'os l’ ordon'o'n;
Saĝ'e vi ĉio'n uz'ad'os, dum mi laŭ'hazard'e dis'don'us.
Jen la knab'in'o respond'is: mi plej si'n'gard'em'e dis'don'os
Vi'a'j'n donac'o'j'n; la plej mizer'ul'o pri tio ek'ĝoj'u. 75
Tiel ŝi dir'is. Rapid'e mal'ferm'is mi de l’ vetur'il'o
Kest'o'j'n, el'port'is la ŝink'o'j'n, la pez'a'j'n, el'tir'is la pan'o'j'n,
Ankaŭ botel'o'j'n da vin'o, bier'o kaj ĉio'n trans'don'is.
Mi ja volont'e ankoraŭ pli don'us, sed pli mi ne hav'is.
Al la akuŝ'iĝ'int'in'o ŝi ĉio'n nun met'is man'pret'e 80
Kaj forpaŝadis; kun mi'a'j ĉeval'o'j mi hejm'e'n rapid'is.“
Kiam Herman'o silent'is, la komunik'em'a najbar'o
Tuj ek'kri'ant'e komenc'is: „Feliĉ'a do, kiu en tag'o'j
De la for'kur'o kaj tia konfuz'o nur sol'a viv'ad'as,
Kiu'n ne ĉirkaŭ'pren'ad'as tim'em'e l’ edz'in'o, infan'o'j! 85
Mi nun feliĉ'a mi'n sent'as; hodiaŭ mi tut'e ne vol'as
Patr'o nun est'i kaj pri l’ famili'o la zorg'o'n tren'ad'i.
Ankaŭ mi oft'e pri'pens'is for'kur'o'n kaj tial kun'pak'is
Ĉiu'j'n plej bon'a'j'n objekt'o'j'n, mon'er'o'j'n antikv'a'j'n, la ĉen'o'j'n
De la mort'int'a patr'in'o, el kio neni'o'n mi vend'is. 90
Mult'o ankoraŭ post'rest'us do, kiu'n mi kar'e akir'is.
Eĉ la radik'o'j'n kaj herb'o'j'n, la tre diligent'e serĉ'it'a'j'n,
Nur mal'volont'e mi perd'us, ceter'e ne tre valor'ant'a'j'n.
Se l’ provizor'o post'rest'os, trankvil'e mi ir'os ekster'e'n.
Se l’ kontant'aĵ'o'n mi sav'is kaj mi'a'n person'o'n, mi sav'is 95
Ĉio'n; la unu'op'ul'o sen'dub'e si'n sav'as facil'e.“
Tuj energi'e respond'is la jun'a Herman'o: „Najbar'o,
Kiel vi tut'e ne mi opini'as kaj mi ne konsent'as.
Ebl'e ĉu est'as ind'ul'o, ho, kiu en tag'o'j feliĉ'a'j
Aŭ mal'feliĉ'a'j pri si atent'em'a nur est'as, kaj kor'a 100
Part'o'pren'ant'o en ĝoj'o'j kaj zorg'o'j de l’ hom'o'j ne est'as?
Mi decid'iĝ'us edz'iĝ'i hodiaŭ prefer'e ol iam;
Kelk'a ĉar bon'a knab'in'o por si defend'ant'o'n bezon'as
Kaj la gaj'ig'a'n edz'in'o'n la vir'o en mal'feliĉ'aĵ'o'j.“
Nun rid'et'ant'e la patr'o! „Volont'e vi'n tiel mi aŭd'as! 105
Tia'n prudent'a'n parol'o'n al mi vi mal'oft'e parol'is.“
Tuj ek'parol'is la bon'a patr'in'o kun gaj'a vigl'ec'o:
„Ver'e, Herman'o, vi est'as tut'prav'a, ni far'is la sam'o'n.
Ĉar ne en tag'o'j seren'a'j ni ambaŭ kor'am'e ni'n trov'is,
Sed ni'n kun'ig'is kontraŭ'e mal'ĝoj'o kaj eĉ mal'feliĉ'o. 110
Lund'o'n maten'e—mi sci'as ĝi'n cert'e, ĉar tag'o'n antaŭ'e
Est'is la brul'o terur'a, per kiu pere'is l’ urb'et'o—
Antaŭ nun du'dek da jar'o'j; dimanĉ'o'n hodiaŭ simil'a'n,
Est'is varm'eg'e kaj sek'e, kaj akv'o mal'mult'e ekzist'is.
Ĉiu'j person'o'j promen'is en fest'a'j vest'aĵ'o'j aŭ gaj'e 115
En muel'ej'o'j, gast'ej'o'j kaj ni'a'j vilaĝ'o'j trov'iĝ'is.
Jen ĉe la fin'o de l’ urb'o la fajr'o nask'iĝ'is. La brul'o
Tiam rapid'is tra l’ strat'o'j, kre'ant'e nur nov'a'n ek'brul'o'n.
Kaj la garb'ej'o'j brul'ad'is, la tut'a riĉ'eg'a rikolt'o,
Kaj en la strat'o'j la dom'o'j brul'ad'is ĝis la foir'ej'o. 120
Tiu ĉi dom'o kaj ankaŭ l’ apud'a ge'patr'a pere'is.
Kelk'o'n nur pov'is ni sav'i. Mi sid'is la nokt'o'n mal'gaj'a'n
Sur antaŭ'urb'a paŝt'ej'o, la kest'o'j'n kaj lit'o'j'n ŝirm'ant'e;
Fin'e mi lac'e ek'dorm'is; kaj kiam maten'e nun vek'is
Mi'n la maten'a mal'varm'o, la ĉe la tag'iĝ'o blov'ant'a, 125
Tiam mi vid'is la fum'o'n, la ard'o'n, mur'aĵ'o'j'n kav'it'a'j'n.
Tio prem'eg'is la kor'o'n al mi; jen la sun'o de'nov'e
Nun pli bril'eg'e ol iam lev'iĝ'is kaj mi'n kuraĝ'ig'is.
Mi tuj rapid'e ek'star'is. Mi vol'is nun vid'i la lok'o'n
De la antaŭ'a loĝ'ej'o kaj kie'n la kok'o'j rifuĝ'is, 130
Kiu'j'n precip'e mi am'is; infan'e mi sent'is ankoraŭ.
Kiam mi nun la ruin'o'j'n de l’ dom'o kaj kort'o trans'ir'is,
Kiu'j ankoraŭ fum'iĝ'is, kaj mi la loĝ'ej'o'n ek'vid'is
Tiel nun tut'detru'it'a'n, jen trans'e vi ven'is serĉ'ant'e.
Rest'is en vi'a best'ej'o ĉeval'o, la sub'brul'et'ant'a'j 135
Trab'o'j kaj rub'o ĝi'n kovr'is, la best'o ne est'is vid'at'a.
Tiel ni kontraŭ ni star'is, mal'gaj'e kaj konsider'ant'e;
Ankaŭ la mur'o romp'iĝ'is, komun'a al ni'a'j bien'o'j.
Post'e ek'kapt'is vi mi'n ĉe la man'o kaj dir'is afabl'e:
Kiel vi tie'n ĉi ven'as, Luinjo? For'ir'u! Vi vi'a'j'n 140
Pland'o'j'n brul'ig'os, la bot'o'j'n pli mult'e fortik'a'j'n varm'eg'a
Rub'o al mi brul'difekt'is. Vi tiam mi'n lev'is kaj port'is
Trans'e'n mi'n! Tie ankoraŭ la dom'a pord'eg'o trov'iĝ'is,
Kiel nun, kun la ark'aĵ'o; ĝi sol'a el ĉio nur rest'is.
Kaj vi nun ter'e'n mi'n met'is kaj kis'is mi'n; mi ja protest'is, 145
Sed vi parol'is al mi nun per vort'o'j afabl'e signif'a'j:
Vid'u, la fajr'o detru'is la dom'o'n. Ĉi tie nun rest'u,
Help'u ĝi'n re'e konstru'i, mi help'os la vi'a'n star'ig'i.
Mi ne kompren'is, ĝis vi'a patr'in'o al'ven'is al mi'a
Patr'o kaj gaj'e far'iĝ'is solen'a edz'iĝ'a promes'o. 150
Ĝoj'e ankoraŭ memor'as mi pri la du'on'brul'ig'it'a'j
Trab'o'j kaj vid'as ankoraŭ la sun'o'n bel'eg'a'n lev'iĝ'i;
Ĉar al mi don'is la tag'o la edz'o'n, la temp'o'j unu'a'j
De la terur'a detru'o donac'is al mi ja la fil'o'n.
Tial mi laŭd'as vi'n, ke vi kun fid'o sincer'a nun ankaŭ 155
Pens'as pri ia knab'in'o en tiu ĉi temp'o terur'a,
Kaj kuraĝ'iĝ'as edz'iĝ'i en ni'a mal'pac'a epok'o.“
Tuj'e la patr'o respond'is kaj dir'is vigl'ec'e al tio:
„Est'as laŭd'ind'a intenc'o kaj pri la far'iĝ'o vi dir'is,
Pa'nj'o, la ver'o'n, ĉar ĉio okaz'is laŭ vi'a rakont'o. 160
Sed la pli bon'o rest'ad'as pli bon'a. Ne ĉiu bezon'as
Si'a'n viv'ad'o'n kaj si'a'n est'ad'o'n de'nov'e komenc'i,
Kiel ni dev'is kaj kelk'a'j, ne ĉiu labor'u en zorg'o'j.
Kiel feliĉ'a do est'as, al kiu ge'patr'o'j bon'stat'a'n
Dom'o'n trans'don'as, kaj kiu prosper'e ĝi'n plu'e bel'ig'as? 165
Mal'facil'eg'a ja est'as komenc'o de ĉia mastr'um'o.
Hom'o bezon'as ja mult'e da aĵ'o'j; de tag'o al tag'o
Ĉio far'iĝ'as pli kost'a, li tial pen'ad'u riĉ'iĝ'i.
Tiel mi ankaŭ esper'as, ke vi nun, Herman'o, plej baldaŭ
Hejm'e'n konduk'os kun dot'o riĉ'hav'a la fianĉ'in'et'o'n; 170
Ĉar al la brav'a jun'ul'o konven'as akir'i knab'in'o'n
Riĉ'a'n, kaj est'as agrabl'e, se kun dezir'it'a edz'in'o
Ankaŭ al'ven'as en korb'o'j kaj kest'o'j la dot'o util'a.
Ne sen'intenc'e dum kelk'e da jar'o'j patr'in'o pret'ig'as
Mult'e da tol'o, fortik'e teks'it'a, al si'a fil'in'o; 175
Ne sen'intenc'e donac'as bapt'an'o'j al ŝi arĝent'aĵ'o'j'n,
Kaj or'mon'er'o'j'n mal'oft'a'j'n la patr'o apart'e konserv'as;
Ĉar ŝi kun si'a hav'aĵ'o kaj ĉiu'j donac'o'j ĝoj'ig'u
Iam la fraŭl'o'n am'at'a'n do, kiu ŝi'n sol'a elekt'is.
Cert'e mi sci'as ĝi'n, kiel agrabl'a si'n sent'as edz'in'o 180
Inter la propr'a'j objekt'o'j de l’ ĉambr'o'j kaj de l’ kuir'ej'o,
Kiam ŝi mem al si tut'e prepar'is la tabl'o'n kaj lit'o'n.
Nur fianĉ'in'o'n bon'eg'e dot'it'a'n por vi mi dezir'us;
Last'e ĉar mal'riĉ'ul'in'o'n ja nur mal'estim'os la vir'o,
Eĉ serv'ist'in'o nur est'os ŝi, kiu en'ir'is sen'hav'a. 185
Est'as ne'just'a'j la vir'o'j, for'iĝ'as la temp'o'j de l’ am'o.
Mi'a Herman'o, vi mi'n mal'jun'ul'o'n tre'eg'e ĝoj'ig'us,
Se vi konduk'us en dom'o'n plej baldaŭ la bo'fil'in'et'o'n
El najbar'aĵ'o, de tie el tiu dom'eg'o, la verd'a.
Ver'e, la vir'o riĉ'iĝ'is, komerc'o kaj li'a'j fabrik'o'j 190
Pli ĉiu'tag'e riĉ'ig'as li'n. Ĉu li ne ĉiam profit'as?
Nur tri fil'in'o'j ekzist'as kaj li'a'n propr'aĵ'o'n hered'os.
Jam la unu'a elekt'is, mi sci'as ĝi'n, sed akir'ebl'a'j
Est'as ankoraŭ la du'a, la tri'a, kaj ebl'e ne long'e.
Se mi anstataŭ vi est'us, mi ne ŝancel'iĝ'us ĝis nun'e, 195
Unu el tiu'j knab'in'o'j for'port'us mi, kiel la pa'nj'o'n.“
Tiam re'dir'is modest'e la fil'o al patr'o trud'ant'a:
„Mi efektiv'e intenc'is laŭ vi'a dezir'o elekt'i
Unu el tiu'j najbar'a'j fil'in'o'j. Ni kun'e lern'ad'is,
Lud'is apud'e de l’ put'o sur ni'a urb'plac'o pli fru'e, 200
Oft'e kaj ili'n protekt'is mi kontraŭ la knab'o'j petol'a'j.
Tio de long'e jam pas'is; kaj dec'e rest'ad'as en dom'o
Nun la plen'kresk'a'j knab'in'o'j, tim'ant'e la lud'o'j'n petol'a'j'n.
Est'as ja bon'eduk'it'a'j knab'in'o'j! Laŭ vi'a dezir'o
Trans'e'n mi ir'is kelk'foj'e do kiel antaŭ'a kon'at'o; 205
Sed pri la inter'rilat'o'j kun ili neniam mi gaj'is,
Ili mal'laŭd'is mi'n ĉiam; trankvil'e mi dev'is toler'i
Ĝi'n: ĉar tro long'a la jak'o, la drap'o tro mal'delikat'a
Est'is, kolor'o tro simpl'a, la har'o'j ne bel'e friz'it'a'j.
Fin'e mi ankaŭ intenc'is ornam'e mi'n vest'i, simil'e 210
Kiel la bub'o'j komerc'a'j, ĉe ili dimanĉ'e est'ant'a'j,
Kiu'j somer'e ornam'as si'n dand'e per du'on'silk'aĵ'o'j.
Sed ĝust'a'temp'e ankoraŭ mi sent'is, ke ili rid'et'is
Ĉiam mi'n; tio do ver'e ofend'is mi'n, mi'a'n fier'o'n;
Sed ĉagren'iĝ'is mi ankaŭ tre'eg'e, ke ili, precip'e 215
Minjo, la tri'a, neniam ek'kon'is la em'o'n amik'a'n.
Last'e, dum Pask'o, mi ankaŭ trans'ir'is, mi vest'is per nov'a
Jak'o mi'n, kiu nun pend'as nur supr'e en ŝrank'o, kaj ankaŭ
Est'is laŭ'mod'e friz'it'a mi, kiel l’ ali'a'j jun'ul'o'j.
Ili sub'rid'is dum mi'a en'ir'o, pro mi—mi ne kred'is. 220
Minjo ĉe l’ fortepian'o ĵus sid'is; la patr'o ĉe'est'is,
Li bon'humor'e aŭskult'is la kant'o'n de si'a'j fil'in'o'j.
Mi ne kompren'is ja kelk'o'n pri kio la kant'o rakont'is;
Sed pri ‚Pamina‘ kaj ankaŭ ‚Tamino‘ mi mult'e aŭskult'is.
Kaj mi do ankaŭ ne vol'is silent'i. Post kant'o fin'it'a 225
Mi nun demand'is pri l’ tekst'o kaj pri la person'o'j dir'it'a'j.
Ĉiu'j post tio silent'is kaj ĉiu'j rid'et'is; nun ŝerc'e
Dir'is la patr'o: „Ĉu ne, vi ja kon'as nur ‚Adam‘ kaj ‚Eva‘!“
Sed re'ten'iĝ'is neni'u nun, laŭt'e ek'rid'is la knab'o'j
Kaj la knab'in'o'j, la patr'o rid'ant'e si'n ten'is la ventr'o'n. 230
Pro embaras'o de'fal'is ĵus mi'a ĉapel'o, kaj daŭr'is
Nun sub'rid'ad'o sen'ĉes'a, eĉ dum la kant'ad'o kaj lud'o.
Mi hont'ig'it'e kaj ted'e for'ir'is rapid'e kaj re'e
Hejm'e'n, pend'ig'is la jak'o'n en ŝrank'o'n, konfuz'is la har'o'j'n
Re'e kaj ĵur'is, neniam trans'ir'i de'nov'e la sojl'o'n. 235
Prav'a mi est'is; ĉar ili ja est'as sen'am'a'j, koket'a'j,
Kaj mi sci'iĝ'is, ke ili ankoraŭ mi'n nom'as ‚Tamino‘.“
Nun la patr'in'o re'dir'is: „Herman'o, vi do ne tro'long'e
Kun la infan'o'j koler'u; ĉar ili ja est'as infan'o'j.
Minjo ja est'as bon'eg'a kaj ĉiam nur vi'n ŝi favor'is; 240
Antaŭ ne long'e pri vi ŝi demand'is jam. Ŝi'n do elekt'u!“
Nun medit'ant'e la fil'o re'dir'is: „Mi tamen ne sci'as,
Tiu ĉagren'o tro'en'radik'iĝ'is ĉe mi; ŝi'n, je ver'o,
Mi nun ne vol'as rigard'i lud'ant'a'n kaj aŭd'i kant'ant'a'n.“
Sed nun la patr'o eksplod'is kaj dir'is la vort'o'j'n koler'a'j'n: 245
„Ĝoj'o'n mal'mult'a'n mi hav'as pri vi! Mi jam ĉiam ĝi'n dir'is,
Ĉar vi dezir'is nur vi'n okup'ad'i je l’ kamp'o'j, ĉeval'o'j;
Kio'n bien'o'serv'ist'o de riĉ'a kamp'ul'o plen'um'as,
Far'as vi; sed vi'a patr'o nur dev'as rezign'i je l’ fil'o,
Kiu ja ankaŭ laŭ'mor'e si'n pov'is prezent'i publik'e. 250
Kaj la patr'in'o mi'n tromp'is pli fru'e per vant'a esper'o,
Ĉar la leg'ad'o, skrib'ad'o, lern'ad'o neniam prosper'is
En lecion'o'j long'temp'a'j, kaj ĉiam vi est'is la last'a.
Ver'e! de tio ĝi ven'as, se ne ambici'o ekzist'as
Ĉe la jun'ul'o kaj se li ne vol'as pli alt'e'n si'n lev'i. 255
Se nur por mi la ge'patr'o'j egal'e est'ad'us zorg'int'a'j,
Kaj mi'n send'int'a'j pli fru'e en bon'a'n kaj taŭg'a'n lern'ej'o'n,
Cert'e mi est'us ali'a ol mastr'o de l’ Or'a Leon'o.“
Jen la jun'ul'o si'n lev'is kaj al'proksim'iĝ'is silent'e
Kaj mal'rapid'e, sen'bru'e al pord'o; sed kri'is la patr'o 260
Tut'indign'it'e: „For'ir'u nur! vi'n obstin'ul'o'n mi kon'as!
Kaj mastr'um'ad'u nur plu'e, por ke mi ne vi'n eĉ insult'u.
Tamen ne kred'u, ke iam vi vol'os al ni en'ir'ig'i
Iu'n vilaĝ'a'n knab'in'o'n edz'iĝ'e, la ne'lert'ul'in'o'n.
Long'e mi viv'is kaj sci'as trakt'ad'i la hom'o'j'n kaj sci'as 265
Ankaŭ gast'ig'i sinjor'o'j'n kaj eĉ sinjor'in'o'j'n, ke ili
Est'as kontent'a'j; mi sci'as komplez'e flat'ad'i fremd'ul'o'j'n.
Sed mi dezir'as nun bo'fil'in'et'o'n ĉi tie ricev'i,
Kiu amuz'e dolĉ'ig'os al mi la mult'eg'a'j'n pen'ad'o'j'n.
Ankaŭ ŝi lud'u por mi la pian'o'n! La plej eminent'a'j 270
Hom'o'j de l’ urb'o plezur'e al'ven'u en mi'a'n gast'ej'o'n,
Kiel dimanĉ'e okaz'as en dom'o najbar'a.“ Mal'laŭt'e
Prem'is Herman'o la ans'o'n kaj tiel for'las'is la ĉambr'o'n.
III. Thalia.
Tiel la fil'o evit'is la plu'a'j'n parol'o'j'n koler'a'j'n
Tut'e modest'e; sed kiel antaŭ'e la patr'o daŭr'ig'is:
„Kio en hom'o ne est'as, el li ne el'ven'as: apenaŭ
Iam la efektiv'iĝ'o de mi'a kor'eg'a dezir'o
Mi'n do ĝoj'ig'os, ke l’ fil'o pli mult'e valor'u ol mi mem. 5
Kia'j far'iĝ'us la dom'o, la urb'o, se ĉiu ne ĉiam
Ĝoj'e pen'ad'us pro kun'konserv'ad'o kaj re'nov'ig'ad'o
Ankaŭ pro pli'bon'ig'ad'o, laŭ'temp'e kaj laŭ'ali'land'e!
Cert'e la hom'o ne kiel la fung'o el'kresk'u el ter'o
Kaj re'putr'iĝ'u rapid'e en lok'o ĝi'n nur produkt'int'a, 10
Ne post'las'int'e post'sign'o'j'n de si'a viv'plen'a est'ad'o!
Kia la mastr'o, la dom'o tuj klar'e vid'ig'as al ĉiu'j,
Kiel ja oni pri'juĝ'as l’ estr'ar'o'n, ven'ant'e urb'et'o'n.
Kie nun jam ruin'iĝ'as la tur'o'j kaj mur'o'j, la fos'o'j
Nur mal'pur'aĵ'o'n en'hav'as kaj tiu ĉi ĉie vast'iĝ'as, 15
Kie mur'ŝton'o mov'iĝ'as, kaj oni ĝi'n ne re'mason'as,
Kie la trab'o putr'iĝ'as kaj van'e la dom'e atend'as
Nov'a'n apog'o'n: La urb'o mal'bon'e reg'at'a rest'ad'as.
Ĉar la estr'ar'o atent'u la ord'o'n kaj ĉie pur'ec'o'n,
Burĝ'o ali'e facil'e far'iĝ'as sen'zorg'a, ne'pur'a, 20
Kiel kutim'as je vest'o'j ĉifon'a'j ĉe ni almoz'ul'o.
Tial mi vol'us, ke baldaŭ Herman'o vojaĝ'u, almenaŭ
Vid'u la bel'a'j'n Strassburg-on, Frankfurt-on, la ĉarm'a'n Mannheim-on[2],
Kies bon'eg'a, regul'a konstru'o gaj'ig'as; ĉar kiu
Vid'is la urb'o'j'n, la grand'a'j'n kaj pur'a'j'n, pen'ad'os ornam'i 25
Tiam la urb'o'n ge'patr'a'n, eĉ se ĝi nur est'as mal'grand'a.
Ĉu la fremd'ul'o la bon'ripar'it'a'j'n pord'eg'o'j'n, la tur'o'n
Nov'blank'ig'it'a'n, la re'nov'ig'it'a'n preĝ'ej'o'n ne laŭd'as
Tie ĉi? Aŭ la pavim'o'n, la bon'e lok'it'a'j'n, kovr'it'a'j'n
Tre akv'o'riĉ'a'j'n kanal'o'j'n eĉ, kiu'j util'o'n, cert'ec'o'n 30
Al ni promes'as jam tuj ĉe l’ unu'a nask'iĝ'o de fajr'o?
Ĉu ne ĉi ĉio far'iĝ'is de tiu terur'a brul'eg'o?
Mi ja ses'foj'e konstru'konsil'an'o far'iĝ'is kaj kor'a'n
Dank'o'n merit'is al mi kaj aprob'o'n de bon'a'j ge'burĝ'o'j.
Kio'n mi far'is, mi far'is fervor'e kaj tiel mi fin'is 35
Ankaŭ projekt'o'j'n de vir'o'j honest'a'j ne tut'e fin'it'a'j'n.
Tiel ek'kapt'is fervor'o nun ĉiu'n konsil'ant'ar'an'o'n.
Ĉiu'j klopod'as nun; ankaŭ la nov'a ŝose'konstru'aĵ'o,
Kiu kun'ig'os ni'n kun la ĉef'strat'o, definitiv'iĝ'is.
Sed mi nur tim'as, ke tiel la nun'a'j jun'ul'o'j ne far'os! 40
Ĉar nur plezur'o'n kaj ornam'iĝ'am'o'n pas'em'a'n la unu'j
Cel'as; l’ ali'a'j mal'vigl'e rest'ad'as mal'antaŭ la forn'o.
Kiel la last'a'j, mi tim'as, Herman'o do ĉiam est'ad'os.“
Tuj nun la bon'a prudent'a patr'in'o re'dir'is: „Ho, ĉiam,
Patr'o, vi est'as tro'mult'e ne'just'a al ni'a Herman'o! 45
Kaj plen'um'iĝ'os per tio plej last'e nur vi'a dezir'o.
Ĉar ni ne pov'as model'i la id'o'j'n laŭ ni'a'j projekt'o'j;
Kiel ajn ili'n donac'is Di'patr'o, nun ili'n ni am'u,
Ili'n plej bon'e eduk'u kaj mal'trankvil'ig'u neniu'n.
Unu posed'as ĉi tiu'j'n didonojn, ali'a ali'a'j'n; 50
Ĉiu aplik'as la si'a'j'n kaj ĉiu laŭ si'a natur'o
Est'as feliĉ'a kaj bon'a; ne mi'a'n Herman'o'n insult'u;
Ĉar li, mi sci'as, tut'plen'e merit'as l’ est'ont'a'n hered'o'n,
Est'os bon'eg'a dom'mastr'o, model'o al burĝ'o'j, kamp'ul'o'j,
Kaj ne la last'a, mi kred'as, de l’ konsil'ant'ar'o li est'os. 55
Sed per insult'a'j mal'laŭd'o'j vi ja mal'akcel'as nur ĉiam
Ĉiu'n kuraĝ'o'n de l’ fil'o, jen kiel hodiaŭ vi far'is.“
Kaj ŝi for'las'is la ĉambr'o'n kaj post'e'n rapid'e ŝi ir'is,
Por ke ŝi ie la fil'o'n re'trov'u kaj li'n re'ĝoj'ig'u
Per kompat'em'a'j parol'o'j laŭ li'a real'a merit'o. 60
Post'e la patr'o rid'ant'e, tuj kiam ŝi est'is ir'int'a,
Dir'is nun: „Strang'a'j est'ad'as vir'in'o'j kaj ni'a'j infan'o'j!
Ĉiu nur viv'as volont'e laŭ si'a arbitr'o kaj plaĉ'o,
Kaj ni post tio nur ĉiam kares'u kaj laŭd'u la ni'a'j'n.
Sed unu'foj'e por ĉiam valor'as mal'nov'a proverb'o: 65
Kiu antaŭ'e'n ne ir'as, re'ir'os! Proverb'o tre prav'a!“
Tiam pri'pens'e re'dir'is la apotek'ist'o: „Volont'e
Mi vi'n konsent'as, najbar'o, kaj pri pli'bon'aĵ'o mi ĉiam
Zorg'as volont'e, kondiĉ'e: ĝi est'u ne kost'a, sed nov'a;
Sed ĉu util'as, ver'dir'e, se oni ne hav'as da mon'o 70
Pli ol sufiĉ'e, ag'em'e labor'i, intern'e, ekster'e?
Est'as ĝen'at'a la burĝ'o tro mult'e; kon'at'a'n bon'aĵ'o'n
Do li ne pov'as akir'i pro si'a ne'plen'a mon'uj'o;
Ĉia bezon'o grand'iĝ'as, kaj ĉio mal'help'as li'n tiel.
Kelk'o'n mi est'us far'int'a, sed kiu ne tim'as el'spez'o'j'n 75
Tia'j'n de ŝanĝ'o, precip'e en tiu'j ĉi temp'o'j danĝer'a'j!
Long'e jam star'us la dom'o al mi ja en vest'o laŭ'mod'a,
Kaj la fenestr'o'j bril'eg'us per vitr'o'tavol'o'j grand'eg'a'j:
Sed kiu pov'as proviz'i simil'e si'n al komerc'ist'o,
Kiu, riĉ'ul'o, la voj'o'n de bon'a aĉet'o ek'sci'as. 80
Vid'u nur trans'e la dom'o'n, la nov'a'n! Bel'eg'e vid'iĝ'as
De l’ spiral'aĵ'o'j blank'eg'a'j stuk'aĵ'o sur verd'eben'aĵ'o'j!
Ĉiu'j fenestr'o'j tre grand'a'j, la vitr'o'j spegul'as kaj bril'as,
Star'as nun mal'lum'ig'it'a'j l’ ali'a'j fenestr'o'j de l’ plac'o.
Tiam tuj post la brul'eg'o aspekt'is plej bon'e la dom'o'j 25
‚L’ Or'a Leon'o‘ kaj ‚Al la Anĝel'o‘, la apotek'ej'o.
Ĉie do ankaŭ ja ĉiu la mi'a'n ĝarden'o'n ĉi tie
Glor'is kaj ĉiu vojaĝ'e ek'star'is kaj tra la bar'il'o
Ruĝ'a rigard'is al l’ ŝton'almoz'ul'o'j, pigme'o'j kolor'a'j.
Post'e, al kiu mi don'is la kaf'o'n eĉ en la bel'eg'a 90
Grot'o, star'ant'a nun plen'a je polv'o kaj preskaŭ du'on'e
Ruin'iĝ'int'a, li ĝoj'is pri ĝi'a kolor'a bril'lum'o
De la bon'ord'a'j konk'eg'o'j, kaj per surpriz'it'a'j okul'o'j
Eĉ la kon'ant'o rigard'is la bel'a'n galen'o'n, koral'o'j'n.
Sam'e ja oni admir'is en ĝi'a ĉambr'eg'o pentr'aĵ'o'n, 95
Kies bel'eg'ornam'it'a'j sinjor'o'j kaj sinjor'in'et'o'j
Ĝarden'promen'as, la flor'o'j'n per fingr'o'j afekt'a'j ten'ant'e.
Kiu ankoraŭ rigard'us ĉi tio'n! Ĉagren'e, apenaŭ
Mi ja el'ir'as; ĉar ĉio nun est'u ali'a, plen'gust'a,
Kiel ĝi'n ili nun nom'as, kaj blank'a'j la lat'o'j kaj benk'o'j. 100
Ĉio nun est'as tre simpl'a kaj glat'a, skulpt'aĵ'o'n, or'aĵ'o'n
Oni ne vol'as plu, kaj la fremd'lign'o'j valor'as plej mult'e.
Nun mi kontent'a ja est'us proviz'i je iu nov'aĵ'o,
Ankaŭ progres'i laŭ'temp'e kaj ŝanĝ'i la dom'a'n mebl'ar'o'n.
Ĉiu sed tim'as, la eĉ plej mal'grand'a'n nur nun ali'ig'i, 105
Kiu ĉar pov'us do pag'i nun'temp'e la ge'labor'ant'o'j'n?
Antaŭ ne long'e ek'pens'is mi, re'e l’ anĝel'o'n Miĥael,
Kiu la apotek'ej'o'n disting'as, bel'eg'e or'um'i,
Ankaŭ la drak'o'n terur'a'n pied'e de li si'n tord'ant'a'n;
Tamen mi las'is ĝi'n brun'a, ĉar mi'n la postul'o tim'ig'is.“ 110
Iv. Euterpe.
Tiel la vir'o'j tre vigl'e parol'is. La bon'a patr'in'o
Dum'e ir'ad'is, por antaŭ la dom'o komenc'e serĉ'ad'i
Sur la ŝton'benk'o la fil'o'n, sur kiu li sid'is kutim'e.
Sed ne trov'int'e li'n tie ŝi ir'is al stal'o, por vid'i,
Ĉu li la vir'a'j'n ĉeval'o'j'n, la bel'a'j'n, person'e proviz'os, 5
Kiu'j'n li jun'a'j aĉet'is kaj ne al fremd'ul'o konfid'is.
Sed la serv'ist'o parol'is: „Li ir'is en vi'a'n ĝarden'o'n.“
Tiam rapid'e tra'paŝ'is ŝi ambaŭ la vast'a'j'n dom'kort'o'j'n,
Preter la stal'o'j kaj bon'konstru'it'a'j garb'ej'o'j, en'ir'is
En la ĝarden'o'n nun, etend'iĝ'ant'a'n ĝis mur'o de l’ urb'o, 10
Paŝ'is tra ĝi kaj ek'ĝoj'is pri ĉia kresk'ad'o, star'ig'is
Tuj apog'il'o'j'n bon'ord'e, sur kiu'j la branĉ'o'j plen'eg'a'j
De la pom'uj'o kaj de la pir'uj'o frukt'port'a'j kuŝ'ad'is,
Ankaŭ for'pren'is tuj kelk'e da raŭp'o'j de l’ bel'a brasik'o,
Ĉar labor'em'a vir'in'o ne far'os eĉ unu van'paŝ'o'n 15
Tiel ŝi est'is ven'int'a al fin'o de l’ vast'a ĝarden'o
Nun ĝis la laŭb'o kovr'it'a de lonicer'ar'o; ne trov'is
Tie ŝi li'n kaj neni'e ŝi vid'is li'n en la ĝarden'o.
Sed ferm'et'it'a nur est'is pord'et'o nun, kiu'n de laŭb'o
Iam kun tut'e apart'a permes'o tra l’ mur'o de l’ urb'o 20
Est'is romp'int'a pra'patr'o, la tre honor'ind'a urb'estr'o.
Kaj oportun'e ŝi tiel nun ir'is trans fos'o'n tut'sek'a'n,
Kie ĉe l’ strat'o la bon'ĉirkaŭ'it'a vin'mont'o pli krut'e
Tuj'e star'iĝ'as kaj si'a'n eben'o'n al'turn'as al sun'o.
Tiu'n ŝi nun supr'e'n'paŝ'is kaj ĝoj'is ir'ant'e pri l’ mult'o 25
Da vin'ber'ar'o'j apenaŭ kaŝ'ant'a'j si'n sub la foli'o'j.
Per foli'ar'o kovr'it'a kaj ombr'a la alt'a mez'voj'o
Supr'e'n konduk'is sur ŝtup'o'j el ne'pret'ig'it'a'j plat'aĵ'o'j.
Pend'is ber'ar'o'j de l’ vin'o „Bonnoblo“ kaj de l’ muskat'vin'o
Tie ĉi, kaj ruĝ'et'blu'a'j, apart'e grand'eg'a'j, apud'e, 30
Ĉiu'j zorg'em'e plant'it'a'j, por gast'a'n desert'o'n ornam'i.
Sed izol'it'a'j vin'trunk'o'j sur'star'is l’ ali'a'n mont'part'o'n
Kun pli mal'grand'a'j ber'ar'o'j don'ant'a'j la vin'o'n ĉarm'eg'a'n.
Tiel ŝi nun supr'e'n'paŝ'is ĝoj'ant'e jam pri la aŭtun'o
Kaj la fest'tag'o, en kiu ĉi tie la hom'o'j gaj'eg'e 35
Ber'o'j'n kolekt'os kaj frap'os pied'e, per most'o plen'ig'os
Ĉiu'j'n barel'o'j'n, en kiu vesper'e ĉi ĉie fajr'aĵ'o'j
Lum'os kaj krak'os honor'e al tiu plej bel'a rikolt'o.
Pli mal'kviet'e ŝi ir'is, post kiam ŝi vok'is la fil'o'n
Du- aŭ tri'foj'e, kaj sol'e re'ven'is mult'foj'e la eĥ'o, 40
Kiu nun tre babil'em'e sonor'is de l’ tur'o'j de l’ urb'o.
Ĉar ŝi neniam bezon'is li'n serĉ'i; li mal'proksim'iĝ'is,
Ne ĝi'n dir'int'e, neniam, por ke li de'ten'u la zorg'o'n
Pri mal'feliĉ'a okaz'o de si'a am'ant'a patr'in'o.
Sed ŝi esper'is ankoraŭ li'n jen sur la voj'o el'trov'i, 45
Ĉar de l’ vin'mont'o pord'et'o'j, la supr'a kaj ankaŭ mal'supr'a,
Ja mal'ferm'it'a'j nun est'is. Ŝi plu'e en'ir'is la kamp'o'n,
Kiu eben'e kaj vast'e la dors'o'n de l’ mont'o plen'kovr'is.
Ĉiam ankoraŭ ŝi ir'is sur propr'a kamp'ar'o kaj pri la
Propr'a sem'aĵ'o ek'ĝoj'is kaj pri la bel'eg'a gren'ar'o, 50
Balanc'iĝ'ant'a fortik'e kaj or'e sur ĉiu lok'et'o.
Plu'e la lim'o'voj'et'o'n laŭ'long'e de l’ kamp'o'j ŝi paŝ'is
Kaj si'n direkt'is al tiu grand'eg'a pir'uj'o, star'ant'a
Sur la mont'et'o ĉe lim'o de l’ kamp'o'j de ŝi'a bien'o.
Kiu ĝi'n plant'is? neni'u ĝi'n sci'is; ĝi est'is vid'ebl'a 55
Vast'e ĉirkaŭ'e, kaj est'is tre fam'a'j la frukt'o'j de l’ arb'o;
Sub ĝi kutim'e la gren'rikolt'ist'o'j kun ĝoj'o tag'manĝ'is,
Kaj la paŝt'ist'o'j la best'o'j'n gard'ad'is, ĝu'ant'e la ombr'o'n;
Benk'o'j el ŝton'o'j, per herb'o kovr'it'a'j, trov'iĝ'is ja tie.
Kaj ne erar'is ŝi; tie trankvil'e sid'ad'is Herman'o 60
Si'n apog'ant'e per brak'o'j kaj trans'e'n li ŝajn'is rigard'i
Al la mont'ar'o; li turn'is la dors'o'n al si'a patr'in'o.
Al li sen'bru'e ŝi glit'is kaj tuŝ'is mal'laŭt'e la ŝultr'o'n.
Tuj li rapid'e si'n turn'is: jen larm'o'j'n de l’ fil'o ŝi vid'is.
Embaras'it'e li dir'is: „Patr'in'o, ho, vi mi'n surpriz'as!“ 65
Kaj li for'viŝ'is la larm'o'j'n, hont'em'e li kaŝ'is mol'ec'o'n.
„Kiel? vi plor'as, Herman'o?“ re'dir'is ŝi, ek'tim'ig'it'e:
„Mi vi'n ne kon'as hodiaŭ! Neniam mi vid'is vi'n tia!
Dir'u nur, kiu prem'eg'as la kor'o'n al vi kaj vi'n urĝ'as,
Tie ĉi sid'i sol'ec'e, kaj kaŭz'is la larm'o'j'n mal'oft'a'j'n.“ 70
Sed la bon'eg'a jun'ul'o ŝajn'ig'is si'n tut'e trankvil'a.
„Tiu“, li dir'is, „ja kor'o'n rigid'a'n posed'us, ver'dir'e,
Kiu hodiaŭ ne sent'us de l’ for'el'pel'it'o'j mizer'o'n.
Tiu ne'ĝust'e ek'sent'us nun, kiu ne zorg'us pri si'a
Propr'a bon'fart'o kaj pri la bon'stat'o de si'a patr'uj'o. 75
Kio'n hodiaŭ mi vid'is kaj aŭd'is, mi'n fort'e kor'tuŝ'is;
Nun mi el'ir'is kaj vid'is la vast'a'n bel'eg'a'n pejzaĝ'o'n,
Kiu ĉirkaŭ'e jen antaŭ ni kuŝ'as sur frukt'a'j mont'et'o'j,
Ankaŭ mi vid'is la gren'o'n or'flav'a'n nun baldaŭ matur'a'n,
Riĉ'a'n frukt'ar'o'n, al ni promes'ant'a'n tut'plen'a'j'n gren'ej'o'j'n. 80
Sed, ho ve! kiel proksim'a'j nun est'as mal'bon'a'j fremd'ul'o'j;
Ni'n la ond'eg'o'j de l’ Rhein-o ja ŝirm'as; sed ond'o'j kaj mont'o'j
Ne la terur'a'n popol'o'n fulm'tondr'e ven'ont'a'n de'ten'os!
Ĉar la jun'ul'o'j'n kaj eĉ mal'jun'ul'o'j'n el ĉie kun'vok'as
Ili kaj ir'as antaŭ'e'n fort'eg'e kaj ankaŭ la mort'o'n 85
Tiu amas'o ne tim'as; tuj post ĝi post'ven'as ali'a.
Ha! kaj German'o ne hont'as nun dom'e rest'ad'i kaj ebl'e
Tio'n evit'i esper'as li, kio nun ĉio'n minac'as!
Kar'a patr'in'o, mi dir'as al vi, ke mi nun ĉagren'iĝ'as,
Ke liber'iĝ'is mi tiam, dum oni elekt'is ali'a'j'n 90
Burĝ'o'j'n al serv'o milit'a. Mi est'as ja vi'a sol'ul'o
Kaj vi posed'as tre grand'a'n bien'o'n kaj grav'a'n meti'o'n;
Sed ĉu ne est'us pli bon'e por mi, kun'batal'i ĉe lim'o
Tie, ol tie ĉi mal'liber'ec'o'n mizer'a'n atend'i?
Ja, la sent'ad'o mi'n tut'e viv'ig'is kaj plej'e intern'e 95
Nun ek'mov'iĝ'as kuraĝ'o kaj grand'a cel'em'o, por viv'i
Pro la patr'uj'o kaj mort'i kaj don'i bon'eg'a'n ekzempl'o'n.
Ver'e, se ni'a'j German'a'j jun'ul'o'j kun'iĝ'us, la fort'a'j,
Apud la lim'o por nun kontraŭ'star'i al tiu'j fremd'ul'o'j,
Cert'e, ha, ili neniam en'ir'us la bel'a'n hejm'ter'o'n, 100
Nek for'konsum'us en ni'a ĉe'est'o la frukt'o'j'n de l’ kamp'o'j,
Kaj ne komand'us la vir'o'j'n kaj rab'us vir'in'o'j'n, knab'in'o'j'n!
Vid'u, patr'in'o, mi nun decid'iĝ'is profund'e, ek'far'i,
Kio nun ŝajn'as prudent'a kaj ĝust'a al mi; ĉar ver'dir'e,
Kiu tro'long'e pri'pens'as, ne ĉiam plej bon'e sukces'os. 105
Tial mi nun ne re'ven'os, sed ir'os de tiu ĉi lok'o
Urb'o'n kaj tiu'n ĉi brak'o'n kaj tiu'n ĉi kor'o'n trans'don'os
Al milit'estr'o, por ankaŭ serv'ad'i al ni'a patr'uj'o.
Tiam la patr'o do dir'u, ĉu ne de l’ honor'o ek'sent'o
Ankaŭ viv'ig'as mi'n, ĉu mi ne vol'as pli alt'e'n cel'ad'i.“ 110
Nun la prudent'a kaj bon'a patr'in'o respond'is grav'eg'e,
Larm'o'j'n sekret'a'j'n, facil'e al ŝi el'iĝ'ant'a'j'n, verŝ'ant'e:
„Kio, Herman'o, en vi ali'iĝ'is, en vi'a anim'o,
Ke vi ne kiel hieraŭ kaj ĉiam al vi'a patr'in'o
Tut'e liber'e parol'as kaj vi'a'n dezir'o'n esprim'as? 115
Se nun ali'a ek'aŭd'us ĉi tio'n, li, ver'e, tre'eg'e
Laŭd'us vi'n, ankaŭ laŭd'eg'us l’ intenc'o'n ja kiel plej'nobl'a'n,
Sed nur log'it'e de vi'a grav'eg'a parol'o kaj dir'o.
Sed mi mal'laŭd'as vi'n nur, ĉar mi kon'as vi'n cert'e pli'bon'e,
Kor'o'n la vi'a'n vi kaŝ'as; pri io ali'a vi pens'as. 120
Ĉar mi ja sci'as, ne log'as vi'n i'a'j tambur'o'j, trumpet'o'j,
Vi ne dezir'as vid'ig'i vi'n al la knab'in'o'j soldat'o.
Vi'a destin'o ja, kiel ajn est'as vi brav'a kaj bon'a,
Est'as, mastr'um'e la dom'o'n konserv'i, la kamp'o'n proviz'i.
Tial konfes'u do: kio vi'n trud'as al tiu decid'o?“ 125
Tuj serioz'e la fil'o: „Patr'in'o, vi cert'e tromp'iĝ'as.
Est'as egal'a'j neniam la tag'o'j; jun'ul'o vir'iĝ'as
Oft'e sekret'e pli bon'e ol en la bru'eg'o de l’ viv'o
Ŝancel'iĝ'ant'a, sovaĝ'a, en kiu pere'is kelk'iu.
Se ajn trankvil'a mi est'as kaj est'is, nun tamen nask'iĝ'is 130
Kor'o en mi, mal'am'ant'a l’ afer'o'j'n mal'just'a'j'n, mal'bon'a'j'n,
Ankaŭ mi sci'as tre bon'e nun diferenc'ig'i mond'aĵ'o'j'n;
Kaj la labor'o fort'ig'is tre'eg'e pied'o'j'n kaj brak'o'j'n.
Ĉio ĉi est'as ver'ec'a, kuraĝ'e mi tio'n cert'ig'as.
Tamen sed prav'e vi nun mi'n mal'laŭd'is, patr'in'o, kaj kapt'is 135
Mi'n ĉe parol'o'j du'on'e nur ver'a'j, du'on'e ŝajn'ig'a'j.
Ĉar mi konfes'as ja, ne la proksim'a danĝer'o mi'n vok'as
El la ge'patr'a bien'o kaj ne la alt'eg'a dezir'o,
Help'i al mi'a patr'uj'o, kontraŭ'i al la mal'amik'o'j.
Est'is nur vort'o'j, ĉar ili nur antaŭ vi est'is kaŝ'ont'a'j 140
Ĉiu'j'n ek'sent'o'j'n al mi dis'ŝir'ant'a'j'n la kor'o'n mal'gaj'a'n.
Tial mi'n las'u, patr'in'o! ĉar mi en la kor'o konserv'as
Van'a'j'n dezir'o'j'n, kaj van'e pas'ad'u nun mi'a viv'ad'o.
Bon'e mi sci'as ja: La unu'op'a si'n mem mal'util'as,
Si'n dediĉ'ant'e, se ne al ĉiom'o si'n ĉiu'j al'ig'as.“ 145
„Ĉiam daŭr'ig'u nur“—tiel instig'is la spert'a patr'in'o—
„Ĉio'n rakont'u al mi, la grav'eg'a'n kaj ankaŭ ne'grav'a'n,
Ĉar koler'iĝ'as la vir'o'j, pri'pens'as nur ĉiam la last'o'n,
Ia bar'aĵ'o facil'e do ili'n de'puŝ'as de l’ voj'o;
Sed la vir'in'o nur est'as kapabl'a por trov'i rimed'o'j'n, 150
Migr'as eĉ voj'o'n mal'rekt'a'n por lert'e intenc'o'n plen'um'i.
Dir'u nur ĉio'n, pri kio vi nun kor'tuŝ'iĝ'is tro'fort'e,
Kiel neniam, kaj kial la sang'o en vi ekscit'iĝ'is,
Kial mal'vol'e en vi'a'j okul'o'j la larm'o'j montr'iĝ'as.“
Jen la jun'ul'o si'n tut'e al si'a dolor'o trans'don'is 155
Kaj ĉe la brust'o de si'a patr'in'o plor'eg'is kaj dir'is:
„Ver'e, hodiaŭ la dir'o'j insult'a'j de l’ patr'o ofend'is
Mi'n, sed neniam mi tio'n merit'is, ne nun nek antaŭ'e,
Ĉar la ge'patr'o'j'n honor'i de ĉiam mi kor'e pen'ad'is,
Kaj al mi ŝajn'is neni'u pli est'i prudent'a kaj saĝ'a, 160
Nepr'e ol vi nur, l’ infan'o'n mal'kler'a'n, mi'n, ĉiam gvid'int'a'j.
Mult'o'n mi ver'e sufer'is de l’ ge'kun'lud'ant'o'j iam'a'j,
Ili ja oft'e re'pag'is per ruz'o nur mi'a'n bon'vol'o'n;
Oft'e mi ankaŭ ne venĝ'is la ĵet'o'j'n kaj bat'o'j'n de ili;
Sed kiam ili ek'mok'is la patr'o'n, dimanĉ'e per paŝ'o 165
Ind'a kaj grav'a el ni'a preĝ'ej'o ven'ant'a'n, kaj rid'is
Pri la ruband'o de l’ ĉap'o, pri l’ flor'o'j de li'a dom'rob'o,
Kiu'n li port'is grav'eg'e, kaj ni for'donac'is hodiaŭ:
Mi'a'j du man'o'j terur'e pugn'iĝ'is; jen tut'furioz'e
Ili'n mi tuj'e atak'is kaj bat'is blind'ul'e kaj traf'is, 170
Tut'e ne, kie'n, vid'int'e. Nun ili plor'eg'is kun sang'a'j
Naz'o'j, for'salt'is pro bat'o'j kaj mi'a'j pied'o'j frap'ant'a'j.
Tiel mi kresk'is, grand'iĝ'is, kaj mult'o'n sufer'is de l’ patr'o,
Kiu anstataŭ ali'a'j mi'n oft'e per vort'o'j insult'is,
Kiam dum konsil'ant'ar'a kun'sid'o li'n io ekscit'is; 175
Kaj mi sufer'is pro ĉiu'j ruz'aĵ'o'j de li'a'j koleg'o'j.
Oft'e vi mem mi'n bedaŭr'is, ĉar mult'o'n mi ĉiam toler'is,
Ĉiam pen'int'e honor'i bon'far'o'j'n de mi'a'j ge'patr'o'j,
Kiu'j nur zorg'is pri'pens'e, bien'o'n kaj hav'o'n riĉ'ig'i
Ni'a'n kaj oft'e rezign'is, por ŝpar'i nur por la infan'o'j. 180
Sed, ho, ne sol'a ŝpar'ad'o, por ĝu'i pli post'e, feliĉ'o'n
Far'as, kaj ankaŭ ne l’ ar'o ĉe l’ ar'o kaj kamp'o ĉe kamp'o,
Kiel praktik'e kaj bel'e eĉ ankaŭ la kamp'o'j kun'iĝ'as.
Ĉar mal'jun'iĝ'as la patr'o, kaj ankaŭ mi, fil'o, sen ia
Ĝoj'o pri l’ tag'a viv'ad'o kaj nur kun la zorg'o pri morgaŭ. 185
Dir'u al mi kaj mal'supr'e'n rigard'u jen, kiel bel'eg'e
Kuŝ'as la riĉ'a kamp'ar'o kaj sub'e vin'mont'o, ĝarden'o,
Tie la stal'o'j kaj ni'a'j garb'ej'o'j, la bel'a kompleks'o!
Sed kiam tie mi vid'as la post'a'n dom'et'o'n, jen, kie
En la fronton'o vid'iĝ'as al ni la fenestr'o de mi'a 190
Gaj'a ĉambr'et'o, kaj mi re'memor'as pri l’ temp'o'j, en kiu'j
Oft'e mi nokt'e atend'is la lun'o'n, maten'e la sun'a'n
Lum'o'n, ĉar por mi sufiĉ'is mal'mult'a san'ig'a dorm'ad'o:
Sed nun al mi ek'aper'as nur nepr'e sol'ec'a'j la ĉambr'o,
Ni'a ĝarden'o kaj kort'o kaj kamp'o'j bel'eg'a'j vast'eg'a'j; 195
Ĉio nun est'as dezert'a, ĉar mank'as al mi la edz'in'o.“
Sed nun post tio la bon'a patr'in'o prudent'e respond'is:
„Vi ne pli mult'e dezir'as, Herman'o, ol mi kaj la patr'o,
Hejm'e'n konduk'i al vi fianĉ'in'o'n, ke l’ nokt'o far'iĝ'u
Bel'a du'on'o por vi de la viv'o, kaj ĉia labor'o 200
Tag'e far'iĝ'u al vi pli liber'a. Ni ĉiam konsil'is
Vigl'e, ja preskaŭ vi'n puŝ'is, elekt'i knab'in'o'n plej baldaŭ.
Sed mi ja sci'as kaj ankaŭ la kor'o nun laŭt'e ripet'as:
Kiam ne ven'as la hor'o la ĝust'a, la ĝust'a knab'in'o
Ne nun vid'iĝ'as, nur tre mal'proksim'e elekt'o rest'ad'os, 205
Kaj des pli mult'e super'as la tim'o, elekt'i mal'ĝust'a'n.
Mi al vi dir'as, Herman'o, ke vi jam elekt'is, mi kred'as;
Ĉar kor'frap'it'a vi est'as kaj pli ol kutim'e sent'em'a.
Rekt'e konfes'u nur, ĉar la anim'o jam ĝi'n al mi dir'as:
Est'as la for'el'pel'it'a knab'in'o; vi tiu'n elekt'is.“ 210
„Kar'a patr'in'o, tut'prav'e!“, respond'is vir'ec'e Herman'o,
„Jes, ŝi nur est'as kaj se ne hodiaŭ fianĉ'e mi gajn'os
Ŝi'n, ŝi for'ir'os kaj nun mal'aper'os, kred'ebl'e por ĉiam
En la milit'a konfuz'o kaj en la mal'ĝoj'a vag'ad'o.
Ĉiam tut'van'e, patr'in'o, la riĉ'a bien'o prosper'os 215
Por mi, kaj est'os ben'it'a'j nur van'e la jar'o'j ven'ont'a'j.
Antipati'a'j ja est'os la dom'o kaj ni'a ĝarden'o;
Ho, mem la am'o patr'in'a konsol'os ne mi'n kompat'ind'a'n.
Ĉar, mi ek'sent'as, la am'o dis'ig'as tuj ĉi'a'n kun'iĝ'o'n,
Kiam ĝi kre'as la nov'a'n; nek sol'e knab'in'o for'las'as 220
Si'a'j'n ge'patr'o'j'n, sekv'ant'e la vir'o'n de ŝi elekt'it'a'n,
Ankaŭ jun'ul'o forges'as patr'in'o'n kaj patr'o'n, vid'ant'e
La for'ir'ant'a'n knab'in'o'n, kor'eg'e de li ador'at'a'n.
Tial mi ir'os nun, kie'n mi'n la mal'esper'o instig'as!
Nun ja la patr'o parol'is la vort'o'j'n por mi decid'ig'a'j'n, 225
Kaj ne la dom'o ge'patr'a plu est'os la mi'a, se l’ patr'o
Tiu'n knab'in'o'n for'puŝ'os, je kiu mi sol'e edz'iĝ'os.“
Tuj nun rapid'e respond'is la bon'a prudent'a patr'in'o:
„Kiel ŝton'eg'o'j jen star'as du vir'o'j am'at'a'j kontraŭ'e!
Kun obstin'eg'a fier'o neni'u al'ir'as l’ ali'a'n, 230
Ambaŭ rifuz'as parol'i, unu'e esprim'i bon'dir'o'n.
Tial mi dir'as, Herman'o, ankoraŭ mi kor'e esper'as,
Ke li al vi ne rifuz'os ŝi'n, se ŝi fidel'a kaj bon'a,
Kvankam mal'riĉ'a, eĉ kiam decid'e li tio'n esprim'is.
Kelk'o'n ja, koler'iĝ'ant'e, li oft'e parol'as kaj tamen 235
Tio'n ne efektiv'ig'as; li ankaŭ nun ne kontraŭ'star'os.
Sed li postul'as infan'a'n bon'dir'o'n kaj pov'as postul'i;
Est'as li patr'o. Ni sci'as, ke li'a koler'o post manĝ'o,
Kiam li fort'e parol'as kaj pri la ali'a'j rezon'o'j
Dub'as, ne est'as grav'eg'a, ĉar tiam la vin'o grand'ig'as 240
Li'a'n mem'vol'o'n kaj ig'as, ke li ne kompren'as la dir'o'j'n
De la ali'a'j, li aŭd'as kaj sent'as ja tiam si'n mem nur.
Sed la vesper'o al'ven'as; kaj est'as fin'it'a'j la mult'a'j
Konversaci'o'j nun inter li mem kaj la parol'ad'int'o'j.
Ver'e li pli mal'sever'as, tuj kiam la ebri'et'ec'o 245
Tut'e for'iĝ'is kaj li mal'just'aĵ'o'n far'it'a'n nun sent'as.
Ven'u, ni risk'os ĝi'n tuj; nur la tuj'a risk'ad'o sukces'as.
Kaj ni bezon'as ja li'a'j'n amik'o'j'n, ankoraŭ konven'e
Ĉe li sid'ant'a'j'n, precip'e ni'n help'os la pastr'a sinjor'o.“
Tiel ŝi vigl'e parol'is kaj de l’ ŝton'sid'ej'o lev'iĝ'is 250
Man'o'n pren'ant'e de l’ fil'o, bon'vol'e sekv'ant'a. Silent'e
Ambaŭ mal'supr'e'n for'ir'is, pens'ant'e la grav'a'n projekt'o'n.
V. Polyhymnia.
Ili tri'op'e ankoraŭ kun'sid'is kaj inter'parol'is,
Apud la pastr'a sinjor'o la apotek'ist'o ĉe l’ mastr'o;
Ĉiam ankoraŭ la konversaci'o nun est'is la sam'a,
Kiu turn'iĝ'is mult'obl'e jen tie'n kaj re'e'n, jen ĉi'e'n.
Sed nun la pastr'o bon'eg'e respond'is kun bel'a ind'ec'o:
„Mi ne protest'os vi'n! Tio'n mi sci'as, ke l’ hom'o aspir'e 5
Ĉiam al io pli bon'a; kaj, kiel ni vid'as, li ankaŭ
Cel'as al io pli alt'a, almenaŭ li serĉ'as la nov'a'n.
Sed ne tro'mult'o'n postul'u! Ĉar krom la dir'it'a sent'ad'o
Ankaŭ donac'is al ni la natur'o la em'o'n, persist'i
Je la mal'nov'a kaj ĝoj'i pri long'e prov'it'a kutim'o. 10
Ĉiu natur'a kaj ankaŭ prudent'a est'ad'o bon'est'as.
Mult'o'n dezir'as la hom'o, sed fakt'e bezon'as mal'mult'o'n;
Est'as mal'long'a'j la tag'o'j, mal'vast'a la sort'o de l’ hom'o'j;
Tiu'n neniam mal'laŭd'is mi, kiu sen ia ripoz'o
Ĉiam ag'em'e tra l’ mar'o kaj strat'o'j de l’ mond'o vag'ad'as, 15
Ne lac'iĝ'ant'e, kuraĝ'e, kaj ĝoj'as pri ĉia profit'o
Amas'iĝ'int'a riĉ'eg'e por li kaj la li'a'j ĉirkaŭ'e.
Sed ankaŭ tiu'n mi ŝat'as, ver'dir'e, la burĝ'o'n trankvil'a'n,
Kiu silent'e tra'paŝ'as la patr'a'n hered'o'n kaj lert'e, 20
Kiel sezon'o postul'as, labor'as sur si'a kamp'ar'o.
Ne ĉiu'jar'e al li ali'iĝ'as la ter'o, kaj l’ arb'o,
Ĵus nur plant'it'a, ne si'a'j'n branĉ'brak'o'j'n etend'as ĉiel'o'n
Tut'e rapid'e kaj tuj ornam'it'e per mult'a'j flor'et'o'j.
Ne, tia vir'o bezon'as je pacienc'ec'o, kaj ankaŭ 25
Ĉiam je sent'o pur'ec'a, trankvil'a, je ĝust'a prudent'o;
Ĉar li konfid'as nur sem'o'j'n mal'mult'a'j'n al ter'o nutr'ant'a,
Kaj li pen'ad'as nur best'o'j'n mal'mult'a'j'n profit'e kresk'ig'i,
Sol'e ja li'a pens'ad'o koncern'as afer'o'j'n util'a'j'n.
Al feliĉ'ul'o nur don'is natur'o tiel'a'n sent'ad'o'n! 30
Ĉiu'j'n ni'n nutr'as li. Ben'o'n al burĝ'o de urb'o mal'grand'a,
Kiu kun'ig'as kamp'ar'a'n meti'o'n kun urb'a meti'o!
Sur li ne pez'as la prem'o, sub kiu tim'em'e kamp'ul'o
Zorg'as, kaj li'n ne konfuz'as la zorg'o de l’ burĝ'o'j avid'a'j,
Kiu'j sen hav'o kutim'as nur ĉiam imit'i pli riĉ'a'j'n 35
Klas'o'j'n de sam'urb'an'ar'o; precip'e vir'in'o'j, knab'in'o'j.
Tial do ben'u trankvil'a'n pen'ad'o'n de l’ fil'o kaj ankaŭ
Li'a'n edz'in'o'n, la sam'ide'an'a'n, de li elekt'ot'a'n.“
Tiel la pastr'o. Nun kun'e la fil'o kun si'a patr'in'o
Ĉambr'o'n en'ir'is; ŝi man'e'konduk'is li'n antaŭ la patr'o'n 40
Kaj nun parol'is: „Dum oft'e jam, patr'o, ni inter'babil'is,
Ĝoj'e ni pens'is pri l’ tag'o ven'ont'a, en kiu Herman'o,
Fianĉ'in'et'o'n est'ont'a'n trov'int'e, ni'n fin'e ĝoj'ig'us!
Tie'n kaj re'e'n ni pens'is; jen tiu'n knab'in'o'n propon'is
Ni, jen ĉi tiu'n, al li babil'ant'e ge'patr'e kaj zorg'e. 45
Vid'u, nun ven'is la tag'o; al li la ĉiel'o konduk'is
Nun fianĉ'in'o'n kaj cert'e la kor'o nun mem decid'iĝ'is.
Tiam ĉu ni ne konsent'is, ke iam li sol'e elekt'u?
Ĉu vi ne antaŭ ne long'e dezir'is, ke li por knab'in'o
Sent'u afabl'e kaj vigl'e? Nun est'as ven'int'a la hor'o! 50
Ja li ek'sent'is, elekt'is kaj vir'e nun mem decid'iĝ'is.
Tiu knab'in'o jen est'as, la fremd'a, al li renkont'int'a.
Don'u aprob'o'n pro ŝi, aŭ li rest'os, laŭ'ĵur'e, fraŭl'ul'o.“
Ankaŭ la fil'o parol'is: „Konsent'u do, patr'o! La kor'o
Ĝust'e kaj pur'e elekt'is; ŝi est'os plej ind'a fil'in'o.“ 55
Sed ĉar la patr'o silent'is, la pastr'o rapid'e si'n lev'is
Kaj nun parol'is: „Jes, nur la moment'o decid'as pri l’ viv'o
Kaj pri la sort'o, la tut'a, de l’ hom'o; ĉar ankaŭ ja est'as
Ĉiu decid'o post konsider'ad'o eĉ long'a nur kre'o
De la moment'o; saĝ'ul'o do sol'e la ĝust'a'n ek'trov'as. 60
Ĉiam danĝer'e ja est'as, apud'e pri'pens'i ĉi tio'n
Ĉe l’ elekt'ad'o, aŭ tio'n, kaj tiel konfuz'i la sent'o'n.
Pur'a li est'as, Herman'o—; mi kon'as li'n de la nask'iĝ'o;
Li ne etend'is la man'o'j'n al tio aŭ tio ĉi; kio'n
Li ĉu jun'ul'o ĉu knab'o dezir'is, konven'a ĝi est'is. 65
Vi ne ek'mir'u tim'em'e, ke nun jam subit'e okaz'is,
Kio'n vi long'e dezir'is. La form'o de vi'a dezir'o
Al vi ali'a aper'as nun, ol vi antaŭ'e imag'is.
Ĉar la dezir'o'j ja mem al ni kaŝ'as la cel'o'n de l’ vol'o;
Ven'as de supr'e la don'o'j en si'a natur'a aper'o. 70
Ne la knab'in'o'n mal'ŝat'u, unu'e mov'int'a'n la kor'o'n
Pur'a'n de l’ fil'o am'at'a, prudent'a kaj bon'a, Herman'o.
Ho feliĉ'ul'o, al kiu unu'a jam la am'at'in'o
Sekv'as, al kiu la ĉarm'a sopir'o ne sven'as fantom'e.
Li'a aspekt'o ja montr'as, ke nun decid'iĝ'is la sort'o. 75
Ver'a inklin'o vir'ig'as jun'ul'o'n, li'n far'as matur'a.
Li ŝanĝ'anim'a ne est'as; mi tim'as, se tio'n rifuz'os
Vi, li pas'ig'os la jar'o'j'n plej bel'a'j'n dum viv'o mal'gaj'a.“
Tuj'e post tio la apotek'ist'o, al kiu jam long'e
Vol'is la vort'o de'salt'i de lip'o'j, pri'pens'e respond'is: 80
„Ni tiu'foj'e do ankaŭ nur ir'u sur mez'a la voj'o!
Nur mal'rapid'e rapid'u! Deviz'o jen jam de Aŭgust'o
Imperi'estr'o. Volont'e mi serv'os al kar'a'j najbar'o'j
Kaj per mal'grav'a kapabl'o vi'n help'os por vi'a util'o;
La jun'ul'ar'o precip'e bezon'as, ke oni ĝi'n gvid'u. 85
Las'u ekster'e'n mi'n nun! La knab'in'o'n mi vol'as esplor'i,
La komun'um'o'n demand'i, en kiu ŝi viv'as kon'at'a.
Tiel facil'e neni'u mi'n tromp'os; mi sci'as esplor'i.“
Tiam la fil'o respond'is tuj vigl'e per vort'o'j rapid'a'j:
„Far'u, najbar'o, ĝi'n! Ir'u, demand'u, sed kor'e mi pet'as, 90
Ke la sinjor'o, la pastr'o, trov'iĝ'u en vi'a proksim'o;
Tiel du vir'o'j ind'eg'a'j atest'os mal'kaŝ'e kaj ĝust'e.
Patr'o, ŝi cert'e de'ven'as de bon'a'j ge'patr'o'j kaj ŝi ne
Vag'as tra land'o'j serĉ'ant'e nur aventur'aĉ'o'j'n, kaj ŝi ne
Ruz'e klopod'as de'log'i kaj gajn'i sen'spert'a'n jun'ul'o'n. 95
Ne, nur la sort'o terur'a de la pere'ig'a milit'o,
Kiu detru'as la mond'o'n kaj eĉ konstru'aĵ'o'j'n firm'eg'a'j'n
Lev'is el fund'o, sen'help'e el'pel'is la virt'a'n knab'in'o'n.
Ĉu ne mizer'e nun vag'as rang'ul'o'j de alt'a de'ven'o?
Princ'o'j for'kur'as en fremd'a'j vest'aĵ'o'j, kaj reĝ'o'j ekzil'e 100
Viv'as. Ho, oni ŝi'n ankaŭ nun tiel el'pel'is el land'o,
Ŝi'n, la plej bon'a'n; ja ŝi forges'ant'e la propr'a'n mizer'o'n
Help'as l’ ali'a'j'n kaj est'as sen'help'a ankoraŭ help'em'a.
Est'as mizer'o, ĉagren'o grand'eg'a'j, tra l’ mond'o ir'ant'a'j;
Pov'us ne ankaŭ far'iĝ'i feliĉ'o el tiu mizer'o, 105
Ke en la brak'o de l’ fianĉ'in'et'o, edz'in'o fid'ind'a,
Ben'us milit'o'n mi, kiel vi mem la pas'int'a'n brul'eg'o'n?“
Tiam respond'is la patr'o per akcent'ig'at'a parol'o:
„Kiel do nun liber'iĝ'is, Herman'o, la lang'o, konstant'e,
Long'e en buŝ'o lig'it'a kaj nur mov'iĝ'int'a mal'oft'e! 110
Tio'n hodiaŭ mi spert'as, kaj tio minac'as al ĉiu,
Ke la patr'in'o volont'e la vol'o'n de l’ fil'o favor'as
Mild'e, indulg'e, kaj ĉiu najbar'o far'iĝ'as parti'a,
Kiam nur oni atak'as la patr'o'n aŭ ankaŭ la edz'o'n.
Sed mi ne vol'as vi'n nun kontraŭ'star'i, ĉar kio'n util'us? 115
Ĉar mi jam vid'as antaŭ'e ĉi tie nur larm'o'j'n, obstin'o'n.
Ir'u kaj prov'u kaj dom'e'n konduk'u en nom'o de Di'o
Tiu'n fil'in'o'n! Se ne, jen li tiu'n knab'in'o'n forges'u!“
Tiel la patr'o. Sed tuj'e la fil'o el'vok'is ĝoj'gest'e:
„Antaŭ vesper'o ankoraŭ fil'in'o plej bon'a ĉe'est'os, 120
Kiel ŝi'n vir'o prudent'a elekt'as plej taŭg'a edz'in'o.
Tiam ŝi ankaŭ far'iĝ'os feliĉ'a, mi tio'n esper'as.
Ja ŝi etern'e mi'n dank'os, ke anstataŭ'ant'e ge'patr'o'j'n
Vi'n mi re'don'is al ŝi kaj prudent'e ŝi tio'n kompren'os.
Sed mi ne plu'e prokrast'os, mi tuj la ĉeval'o'j'n al'jung'os 125
Kaj la amik'o'j'n konduk'os ekster'e'n en ŝi'a'n proksim'o'n;
Sol'e l’ amik'o'j'n laŭ propr'a prudent'o mi las'os ag'ad'i
Kaj, mi ĝi'n ĵur'as, mi tut'e ili'a'n decid'o'n obe'os,
Kaj ne pli fru'e mi vid'os ŝi'n, ĝis ŝi far'iĝ'is la mi'a.“
Tiel ekster'e'n li ir'is, kaj dum'e l’ ali'a'j l’ afer'o'n 130
Grav'a'n saĝ'ec'e pri'pens'is kaj konsider'ant'e pri'trakt'is.
Sed rapid'eg'is Herman'o al stal'o, en kiu trov'iĝ'is
Li'a'j kuraĝ'a'j ĉeval'o'j kaj manĝ'is la pur'a'n aven'o'n,
Fojn'o'n la sek'a'n kaj sur la plej bon'a herb'ej'o tranĉ'it'a'n.
Tiam rapid'e al ili en'met'is li ŝtal'en'buŝ'aĵ'o'n 135
Bril'a'n, li tir'is rimen'o'j'n tra buk'o'j, la arĝent'um'it'a'j,
Tiam al'met'is li long'a'j'n pli larĝ'a'j'n rimen'konduk'il'o'j'n
Kaj el'konduk'is la best'o'j'n en kort'o'n, sur kiu'n serv'ist'o
Jam la kaleŝ'o'n bon'vol'e al'ŝov'is, timon'o'n tir'int'e. 140
Ili al'jung'is per ŝnur'o'j fortik'a'j al tiu kaleŝ'o
Tiam bon'ord'e la fort'a'j'n, facil'e tir'ant'a'j'n ĉeval'o'j'n,
Post'e Herman'o ek'kapt'is la vip'o'n kaj nun vetur'ig'is.
Kiam l’ amik'o'j okup'is la vast'a'j'n sid'benk'o'j'n, rul'iĝ'is
La vetur'il'o rapid'e for sur la pavim'o de l’ urb'o,
Kaj ĝi post'las'is la mur'o'j'n kaj tur'o'j'n, la nov'blank'ig'it'a'j'n. 145
Tiel Herman'o vetur'is al tiu kon'at'a ŝose'o
Nun sen'prokrast'e, rapid'e, de l’ mont'o mal'supr'e'n kaj supr'e'n.
Sed kiam li nun ek'vid'is la tur'o'n de tiu vilaĝ'o,
Kaj jam proksim'e trov'iĝ'is la dom'o'j ĝarden'ĉirkaŭ'it'a'j,
Li tuj ek'pens'is halt'ig'i sur'strat'e nun si'a'j'n ĉeval'o'j'n. 150
De l’ serioz'a mal'lum'o de alt'a'j tili'o'j ombr'it'a,
Kiu'j jam en'radik'iĝ'is ĉi tie dum kelk'a'j jar'cent'o'j,
Est'is vast'eg'a herb'ej'o, verd'ant'a, de herb'o'j kovr'it'a,
Antaŭ l’ vilaĝ'o, gaj'ej'o kamp'ar'a kaj por la urb'an'o'j.
Nur mal'profund'e fos'it'a trov'iĝ'is sub arb'o'j la put'o. 155
Dum la ir'ad'o sur ŝtup'o'j mal'supr'e'n, jen ŝton'a'j sid'benk'o'j
Ĉirkaŭ'met'it'a'j ĉe font'o vid'iĝ'is; ĝi flu'is sen'ĉes'e,
Nur border'it'a mal'alt'e, facil'e ĉerp'ebl'a kaj pur'a.
Tie en ombr'a mal'lum'o Herman'o decid'is halt'ig'i
Kun vetur'il'o la fort'a'j'n ĉeval'o'j'n. Kaj tiel far'int'e 160
Li nun parol'is: „El'ir'u, amik'o'j kaj ir'u, por ke vi
Baldaŭ sci'iĝ'u, ĉu ver'e ŝi ind'as la man'o'n de mi ja
Am'e don'at'a'n! Mi kred'as ĝi'n cert'e; vi dir'os neni'o'n
Nov'a'n pri ŝi; se mi sol'e nun ag'us, mi ir'us rapid'e
Tie'n kaj baldaŭ mal'kaŝ'e ŝi mi'a'n viv'sort'o'n destin'us. 165
Kaj vi ŝi'n cert'e kaj baldaŭ el ĉiu'j ali'a'j ek'kon'os;
Ĉar mal'facil'e al ŝi kompar'ebl'a nur est'as ali'a
Laŭ eduk'ec'o. Mi vi'n atent'ig'as pri ŝi'a'j vest'aĵ'o'j:
Kovr'as la ruĝ'a tuk'et'o kaj montr'as la volb'o'n de l’ brust'o,
Bel'e laĉ'it'a'n, kaj nigr'e'kolor'a'n korsaĵ'o'n ŝi hav'as, 170
Zorg'e ŝi fald'is la ĉemiz'border'o'n je l’ krisp'o, el kiu
Ŝi'a rond'form'a menton'o ĉarm'eg'e antaŭ'e'n aspekt'as;
Gaj'e, liber'e vid'iĝ'as de l’ kap'o graci'a ov'rond'o;
Ĉirkaŭ arĝent'a'j pingl'eg'o'j mult'foj'e la fort'a'j har'lig'o'j
Est'as volv'it'a'j; la jup'o, la blu'a kaj mult'e fald'it'a 175
La maleol'o'j'n bel'form'a'j'n dum ŝi'a ir'ad'o ĉirkaŭ'as.
Sed vi'n ankoraŭ mi vol'as sci'ig'i kaj kor'e pet'eg'i:
Ke vi kun ŝi ne parol'u nek ni'a'n intenc'o'n kon'ig'u,
Sed pri'demand'u kaj aŭd'u pri kio ali'a'j rakont'os!
Kiam vi hav'os sci'ig'o'n sufiĉ'a'n por mi'a'j ge'patr'o'j, 180
Tiam re'ven'u al mi kaj ni post'e pri'pens'os la plu'o'n.
Tiel mi ĉio'n pri'pens'is dum ni'a vetur'o ĉi tie'n.“
Tiel li dir'is. L’ amik'o'j nun paŝ'is al tiu vilaĝ'o,
Kie en dom'o'j, ĝarden'o'j, garb'ej'o'j la mult'o da hom'o'j
Svarm'is kaj ĉar'o post ĉar'o sur strat'o la larĝ'a star'ad'is. 185
Vir'o'j proviz'is la best'o'j'n blek'ant'a'j'n, ĉeval'o'j'n ĉe l’ ĉar'o'j,
Kaj diligent'e vir'in'o'j sek'ig'is tol'aĵ'o'n sur ĉiu'j
Plekt'o'bar'il'o'j, kaj lud'is infan'o'j en akv'o plaŭd'ant'a.
Tiel prem'ant'e si'n tra l’ vetur'il'o'j, tra l’ hom'o'j kaj best'o'j
Dekstr'e'n, mal'dekstr'e'n la du al'send'it'o'j rigard'is, ĉu ili 190
Ne la statur'o'n de tiu knab'in'o spion'e ek'vid'us;
Tamen neni'e ĝis nun virg'ul'in'o la bel'a aper'is.
Nun inter'prem'o pli fort'a okaz'is: Jen est'is disput'o
De mal'pac'ul'o'j pro ĉar'o'j, en kiu vir'in'o'j kri'ant'e
Inter'miks'iĝ'is. Jen al'proksim'iĝ'is rapid'e, grav'eg'e 195
Vir'o mal'jun'a, al'ir'is al mal'pac'em'ul'o'j; la bru'o
Tuj silent'iĝ'is nun, kiam li patr'e postul'is trankvil'o'n,
Jen'o'n dir'ant'e: „Ĉu ne kviet'ig'is ni'n ni'a mizer'o,
Ke ni nun fin'e kompren'u toler'i kaj inter'konsent'i
Unu l’ ali'a'n, se ankaŭ ne ĉiu la ag'o'j'n pri'pens'as? 200
Hom'o feliĉ'a ne est'as indulg'a. Ĉu fin'e instru'os
Vi'n la sufer'o'j, ne, kiel ali'e, mal'pac'i kun frat'o?
Ha, mal'envi'u do nur reciprok'e la lok'o'n sur fremd'a
Ter'o kaj, kio'n vi hav'as, divid'u, por trov'i kompat'o'n.“
Tiel li dir'is kaj ĉiu'j silent'is; pac'em'e la hom'o'j 205
Re'e nun kviet'ig'it'a'j ord'ig'is la best'o'j'n kaj ĉar'o'j'n.
Sed nun la pastr'o, aŭd'int'e de l’ vir'o parol'o'j'n laŭd'ind'a'j'n,
Ankaŭ sent'int'e la sent'o'n, la pac'a'n, de l’ fremd'a juĝ'ant'o,
Tiu'n al'ir'is kaj dir'is la jen'a'j'n grav'eg'a'j'n parol'o'j'n:
„Patr'o, se, ver'e, en tag'o'j feliĉ'a'j viv'ad'as popol'o 210
Kaj si'n nutr'ad'as de l’ ter'o, la larĝ'e kaj vast'e kre'it'a,
Kiu re'kre'as monat'e kaj jar'e la don'o'j'n petit'a'j'n,
Ĉio far'iĝ'as per si, per si mem ja, kaj ĉiu si'n sent'as
Plej'e prudent'a kaj bon'a; kaj ĉiu'j komun'e ekzist'as,
Ankaŭ la vir'o plej saĝ'a valor'as nur kiel ali'a; 215
Ĉio ja, kio okaz'as, sen ia al'help'o daŭr'iĝ'as.
Kiam mizer'o dis'ŝir'as la voj'o'j'n kutim'a'j'n de l’ viv'o,
Dom'o'j'n kaj ej'o'j'n detru'as, ĝarden'o'j'n kaj kamp'o'j'n sub'fos'as,
Kaj la vir'in'o'n kaj vir'o'n for'pel'as de l’ hejm'a loĝ'ej'o,
Ili'n for'tren'as en sort'o'n mal'cert'a'n dum temp'o'j tim'ig'a'j: 220
Tiam, ho, oni ĉirkaŭ'e tuj serĉ'as la vir'o'n plej saĝ'a'n
Kaj nun ĉi tiu parol'os ne van'e prudent'a'j'n parol'o'j'n.
Patr'o, permes'u; vi est'as ja cert'e la estr'o de tiu'j
For'el'pel'it'o'j, ĉar tuj'e vi nun trankvil'ig'is l’ anim'o'j'n?
Ver'e simil'a al tiu'j plej saĝ'a'j gvid'ant'o'j vi est'as, 225
Kiu'j la for'el'pel'it'o'j'n gvid'ad'is tra vast'a'j dezert'o'j.
Ĵus mi ek'pens'as, ke mi kun Josu'a aŭ Moses parol'as.“
Kaj serioz'e rigard'is la estr'o post tio kaj dir'is:
„Ver'e, simil'as la nun'o al temp'o'j eĉ plej mal'oft'eg'a'j,
Kiu'j'n kon'ig'as la temp'histori'o profan'a aŭ sankt'a; 230
Ĉar kiu viv'is en tiu'j ĉi tag'o'j, hieraŭ, hodiaŭ,
Viv'is jam jar'o'j'n; ĉar tiel prem'iĝ'as nun ĉiu'j afer'o'j.
Kiam mi iom pri'pens'as, jam aĝ'o griz'eg'a sur mi'a
Kap'o jen ŝajn'as kuŝ'ad'i kaj tamen la fort'o tra'daŭr'as.
Ni nur kompar'u ni'n mem eĉ al tiu'j, al kiu'j aper'is 235
En arb'ar'et'o fajr'eg'a la Di'a Sinjor'o en grav'a
Hor'o; Li ankaŭ al ni ja aper'is per nub'o'j kaj fajr'o.“
Kiam la pastr'o nun est'is vol'em'a ankoraŭ parol'i
Plu kaj dezir'is sci'iĝ'i pri l’ sort'o de l’ for'el'pel'it'o'j,
Tuj la kun'ul'o sekret'e parol'is al li en l’ orel'o'n: 240
„Plu nur parol'u kun l’ estr'o kaj pri la knab'in'o esplor'u!
Sed mi nun ir'os ĉirkaŭ'e por serĉ'i ŝi'n, post'e mi, kiam
Mi ŝi'n el'trov'is, re'ven'os.“ La pastr'o jes'ant'e konsent'is;
Sed tiu serĉ'is tra l’ plekt'o'bar'il'o'j, ĝarden'o'j, garb'ej'o'j.
Vi. Klio.
Kiam la pastr'o demand'is la estr'o'n fremd'land'a'n nun, kio'n
La komun'um'o sufer'is, de kiom da temp'o de l’ hejm'o
Est'is pel'it'a ĝi, tiam la vir'o respond'is: „Ni long'e
Jam nun sufer'as, kaj ĉio'n mal'dolĉ'a'n ni trink'is de ĉiu'j
Jar'o'j terur'a'j, ĉar oni detru'is l’ esper'o'n plej bel'a'n 5
Ni'a'n: Ĉar kiu ne dir'us, ke alt'e la kor'o si'n lev'is
Kaj pli liber'e la brust'o per puls'o'j pli pur'a'j mov'iĝ'is;
Kiam ek'lum'is la bril'o unu'a de l’ sun'o nov'ig'a,
Kiam ni aŭd'is pri l’ rajt'o de l’ hom'o'j, al ĉiu'j komun'a,
Pri liber'ec'o bel'eg'a kaj pri l’ egal'ec'o laŭd'ind'a!
Tiam ja ĉiu esper'is viv'ad'i al si mem, solv'iĝ'i 10
Ŝajn'is la ĉen'o, la land'o'j'n plej mult'a'j'n per'fort'e kapt'int'a,
Kiu'n manten'is nur sen'okup'ad'o kaj nur profit'em'o.
Ĉu ne rigard'is en tag'o'j tiam'a'j la hom'o'j de ĉie
Al la ĉef'urb'o de l’ mond'o nur, kiu ja tia jam long'e 15
Est'is kaj nun pli ol iam merit'us la nom'o'n bel'eg'a'n?
Ĉu ne la nom'o'j de tiu'j eĉ, kiu'j unu'e anonc'is
Tiu'n promes'o'n, egal'is al ni'a'j plej fam'a'j sur ter'o?
Ĉu ne alt'kresk'is al ĉiu l’ anim'o, kuraĝ'o kaj lingv'o?
Kaj ni unu'e ja kiel najbar'o'j viv'eg'e flam'iĝ'is. 20
Jen la milit'o komenc'is kaj band'o'j de Frank'o'j arm'it'a'j
Al'proksim'iĝ'is; sed ili ja ŝajn'e al'port'is bon'aĵ'o'n.
Fakt'e ĝi'n ili al'port'is; ĉar ĉies anim'o nun rev'is.
Ili plezur'e plant'ad'is la arb'o'j'n de la liber'ec'o,
Nur promes'int'e al ĉiu la li'a'n kaj propr'a'n reg'ad'o'n. 25
Jen la jun'ul'o'j ek'ĝoj'is kaj ankaŭ la mal'jun'ul'ar'o,
Vigl'a danc'ad'o komenc'is nun ĉirkaŭ la nov'a standard'o.
Tiel la Frank'o'j, super'e, komenc'e, plej baldaŭ okup'is
Per entrepren'o'j afabl'a'j l’ anim'o'n de l’ vir'o'j, kaj tiam
Tut'e la kor'o'j'n vir'in'a'j'n per ĉarm'o ne'kontraŭ'star'ebl'a. 30
Ŝajn'is la prem'o do eĉ de la mult'postul'em'a milit'o
Et'a al ni, ĉar l’ esper'o vual'is l’ okaz'o'j'n ven'ont'a'j'n,
Kaj la rigard'o'j'n for'log'is en nov'mal'ferm'it'a'n aren'o'n.
Temp'o ĉarm'eg'a ja! Kiam fianĉ'o si'n kun fianĉ'in'o
Sving'as danc'ant'e kaj baldaŭ kun'iĝ'o'n cel'at'a'n atend'as. 35
Sed eĉ pli bel'e nun, kiam vid'iĝ'is al ni la plej alt'a
Kiel proksim'a nun kaj ating'ebl'a laŭ hom'a pens'ad'o.
Ĉiu'j liber'e parol'is; la vir'o'j, jun'ul'o'j kaj ankaŭ
Eĉ mal'jun'ul'o'j parol'is nun laŭt'e kaj entuziasm'e.
Sed mal'hel'iĝ'is ĉiel'o. Ĉar pro la estr'ec'o batal'is 40
Mal'bon'ig'it'a vir'ar'o, ne'ind'a por kre'i la bon'o'n.
Unu l’ ali'a'n mort'ig'is kaj ili sub'prem'is la nov'a'j'n
Frat'o'j'n najbar'a'j'n kaj send'is ĉi tie'n avid'a'j'n amas'o'j'n.
Ĉe ni diboĉ'is la vir'o'j alt'rang'a'j kaj rab'is sen'ĝen'e
Kaj tiel'sam'e la mal'alt'rang'ul'o'j diboĉ'is kaj rab'is; 45
Ĉiu nur zorg'is, por ke ja neni'o rest'ad'u por morgaŭ.
Est'is tro'grand'a mizer'o kaj tag'o'n post tag'o la prem'o
Kresk'is; neni'u aŭskult'is la kri'o'n; kaj tiu'j nur estr'is.
Jen koler'eg'o, ĉagren'o ek'kapt'is eĉ ankaŭ l’ anim'o'n
Indiferent'a'n; nur ĉiu medit'is kaj ĵur'is l’ ofend'o'j'n 50
Venĝ'i kaj de la du'obl'e tromp'it'a esper'o mal'gajn'o'n.
Kaj la feliĉ'o turn'iĝ'is al flank'o German'a, kaj fin'e
Tuj re'turn'iĝ'is la Frank'o'j per marŝ'o'j rapid'a'j. Ho, tiam
Ni nur ek'sent'is la sort'o'n mal'gaj'a'n de tiu milit'o!
Ĉar la venk'int'o ja est'as potenc'a kaj bon'a; almenaŭ 55
Ŝajn'e; la vir'o'n venk'it'a'n indulg'as li kiel propr'aĵ'o'n,
Se li util'as al li ĉiu'tag'e kaj serv'as laŭ'pov'o.
Sed for'kur'int'o ne leĝ'o'n obe'as; ĉar li nur la mort'o'n
Kontraŭ'batal'as kaj nur sen'indulg'e konsum'as la si'a'n.
Tiam ja ankaŭ pasi'o ard'iĝ'as kaj la mal'esper'o 60
Kre'as la krim'a'n ag'ad'o'n el ĉies profund'o de l’ kor'o.
Ia sankt'aĵ'o ne est'as; li rab'as ĝi'n. La avid'ec'o
Seks'a per'fort'as vir'in'o'j'n kaj far'as plezur'o'n terur'o.
Ĉie li vid'as la mort'o'n, la last'a'j'n minut'o'j'n kruel'e
Ĝu'as kaj ĝoj'as pri sang'o kaj pri kri'eg'ant'a ĝem'ad'o. 65
La koler'eg'o post tio ĉe ni avid'eg'e ek'flam'is,
Nun la perd'it'a'n venĝ'ad'i, defend'i la last'a'j'n rest'aĵ'o'j'n.
Ĉiu'j ek'kapt'is l’ arm'il'o'j'n nun kontraŭ la fremd'a'j rab'ist'o'j,
Kiu'j fuĝ'ad'is kun pal'a vizaĝ'o, tim'em'a'j rigard'o'j.
Tiam ĉe ni sonor'il'o'j sen'ĉes'e sving'at'a'j bru'ad'is 70
Kaj la danĝer'o ven'ont'a ne ten'is la furioz'ant'o'j'n.
Ali'form'iĝ'is rapid'e la pac'a il'ar'o de l’ kamp'o
Nun al arm'il'o'j, kaj sang'o gut'eg'is de fork'o'j, falĉ'il'o'j.
La mal'amik'o pere'is nun sen amnesti'a indulg'o;
Ĉie nur koler'eg'ec'o kaj mal'kuraĝ'ec'o kaj ruz'o 75
Nun furioz'is. Mi plu ne re'vid'u sam'spec'a'n erar'o'n
Hom'a'n! La best'o sovaĝ'a ja est'as pli bon'a vid'aĵ'o.
Iu parol'u ne pri liber'ec'o, ha, kvazaŭ si'n mem li
Pov'us reg'ad'i! Vid'iĝ'as liber'a tuj ĉio mal'bon'a,
Kiam bar'il'o'j for'est'as, ĝi flank'e'n for'puŝ'as la leĝ'o'n.“ 80
„Vir'o bon'eg'a!“ post tio la pastr'o grav'eg'e re'dir'is:
„Se vi la hom'o'n riproĉ'as, pro tio mi ne vi'n mal'laŭd'i
Pov'as, ĉar vi ja sufiĉ'a'n mal'bon'o'n sufer'is pro tiu'j
Fakt'o'j terur'a'j! Sed nun rigard'ant'e la tag'o'j'n mal'gaj'a'j'n
Re'e, vi cert'e konsent'us, ke oft'e vi ankaŭ bon'aĵ'o'n 85
Vid'is, ja kelk'o'n bon'eg'a'n en kor'o sekret'e rest'int'a'n,
Se la danĝer'o ne tiu'n ekscit'as kaj hom'o'n mizer'o
Urĝ'as, ke kiel anĝel'o li al la ali'a'j vid'iĝ'is.“
Nun kun rid'et'o respond'is la estr'o mal'jun'a kaj ind'a:
„Vi memor'ig'as prudent'e mi'n, kiel ni mastr'o'n mal'ĝoj'a'n 90
Oft'e post brul'o de l’ dom'o pri or'o, arĝent'o aviz'as
Ebl'e en rub'o kuŝ'ant'a, fand'it'a nun kaj dis'ĵet'it'a.
Ver'e, ĝi est'as mal'mult'a, sed cert'e ĉi tio valor'a,
Kaj ĝi'n el'fos'as la mal'riĉ'iĝ'int'a kaj ĝoj'as pri l’ trov'o.
Tiel mi turn'as la pens'o'j'n seren'a'j'n volont'e al tiu'j 95
Tag'o'j mal'mult'a'j sed bru'a'j, en mi'a memor'o rest'int'a'j.
Ja, mi ne pov'as ĝi'n ne'i, mi vid'is eĉ mal'pac'em'ul'o'j'n
Si'n re'pac'ig'i por sav'i la urb'o'n de io mal'bon'a,
Ankaŭ la am'o'n de kelk'a'j amik'o'j, ge'patr'o'j, infan'o'j
Risk'i ne'ebl'o'n, ja, kiel subit'e jun'ul'o vir'iĝ'is 100
Kaj mal'jun'ul'o jun'iĝ'is, kaj eĉ jun'ul'iĝ'is infan'o.
Ja, kaj la ‚gent'o mal'fort'a‘, pri kiu tre oft'e ni mok'as,
Fort'a vid'iĝ'is kaj brav'a kaj de atent'em'a spirit'o.
Tuj do mi vol'as precip'e alud'i la far'o'n brav'eg'a'n,
Kiu'n bon'eg'a knab'in'o plej grand'a'anim'e plen'um'is, 105
Kiu en grand'a bien'o post'rest'is nur kun knab'in'et'o'j
Sol'a; ĉar kontraŭ la band'o fremd'ul'a la vir'o'j for'ir'is.
Jen dis'kur'int'a amas'o de tia'j kanajl'o'j, rab'ant'e,
Tiu'n bien'o'n atak'is kaj ĵet'is si'n tuj en la ĉambr'o'n
De la vir'in'o'j. Nun ili ek'vid'is la bel'a'n knab'in'o'n, 110
La knab'in'et'o'j'n ali'a'j'n, la preskaŭ ankoraŭ infan'a'j'n.
Jen avid'ec'o sovaĝ'a ek'kapt'is la vir'o'j'n; sen'sent'e
Ili kur'eg'is al tiu trem'ant'a an'ar'o kaj tiu
Grand'a'anim'a knab'in'o. Sed tuj ŝi for'kapt'is al unu
Sabr'o'n de l’ flank'o kaj ter'e'n li'n bat'is; li fal'is sang'ant'e. 115
Post'e per bat'o'j tut'vir'a'j ŝi brav'e defend'is la si'a'j'n,
Kvar de l’ rab'ant'o'j ŝi traf'is ankoraŭ; nun ili for'kur'is.
Tiam ŝi ferm'is la dom'o'n kaj help'o'n atend'is arm'it'a.“
Kiam la pastr'o ek'aŭd'is la laŭd'o'n nun pri la knab'in'o,
Kresk'is tuj en la anim'o l’ esper'o por li'a amik'o, 120
Kaj demand'ont'a li est'us plu, kie ŝi est'as kaj ĉu nun
Inter la ar'o mal'ĝoj'a, sen'hejm'a ŝi ankaŭ trov'iĝ'as.
Sed jen la apotek'ist'o rapid'e al'ir'is, pinĉ'et'is
Tiam la pastr'a'n sinjor'o'n kaj murmur'et'ant'e parol'is:
„Fin'e mi trov'is ĉi tiu'n knab'in'o'n el mult'e da cent'o'j 125
Tut'e laŭ'skiz'e! Nun ven'u kaj vid'u ŝi'n mem per okul'o'j!
Kun vi al'pren'u la estr'o'n, por ke ni la plu'o'n aŭskult'u!“
Ili si'n turn'is, sed for'e'n vok'it'a jam est'is de l’ si'a'j
L’ estr'o, ĉar ili tre'eg'e bezon'is je li'a konsil'o.
Kaj nun la pastr'o tuj sekv'is la apotek'ist'o'n al breĉ'o 130
De la bar'il'o kaj tiu ruz'et'e al'montr'is kaj dir'is:
„Ĉu la knab'in'o'n vi vid'as? l’ infan'o'n ŝi vind'is. Kaj bon'e
Tiu'n mal'nov'a'n katun'o'n kaj blu'a'n kusen'o'teg'il'o'n,
Kiu'n Herman'o en pak'o al'port'is al ŝi, mi re'kon'as.
Ver'e! Rapid'e kaj bon'e ŝi tiu'j'n donac'o'j'n uz'ad'is. 135
Sign'o'j tre klar'a'j! Kaj eĉ akord'iĝ'as la ĉiu'j ceter'a'j:
Kovr'as la ruĝ'a tuk'et'o kaj lev'as la volb'o'n de l’ brust'o,
Bel'e laĉ'it'a'n, kaj nigr'e'kolor'a'n ŝi hav'as korsaĵ'o'n.
Zorg'e ŝi fald'is la ĉemiz'border'o'n je l’ krisp'o, el kiu
Ŝi'a rond'form'a menton'o ĉarm'eg'e antaŭ'e'n aspekt'as, 140
Gaj'e, liber'e vid'iĝ'as de l’ kap'o graci'a ov'rond'o;
Ĉirkaŭ arĝent'a'j pingl'eg'o'j mult'foj'e la fort'a'j har'lig'o'j
Est'as volv'it'a'j; ni, kvankam ŝi sid'as, la grand'a'n statur'o'n
Vid'as, la jup'o'n, la blu'a'n, la mult'e'fald'it'e kaj bel'e
Ĝis maleol'o'j bel'form'a'j pend'ant'a'n mal'supr'e'n de l’ brust'o. 145
Est'as, sen'dub'e, ĉi tiu. Nun ven'u, por ke ni sci'iĝ'u,
Ĉu bon'mastr'um'a knab'in'o ŝi est'as kaj bon'a kaj virt'a.“
Sed, la sid'ant'a'n okul'esplor'ant'e, la pastr'o respond'is:
„Ver'e, mi tut'e ne mir'as, ke ŝi la jun'ul'o'n ek'rav'is,
Ĉar ŝi plen'um'as la prov'o'n eĉ antaŭ ek'vid'o plej spert'a. 150
Hom'o feliĉ'a, al kiu patr'in'a natur'o donac'is
Ĝust'a'n figur'o'n! Ĉar li'n rekomend'as ĝi ĉiam, neni'e
Est'as fremd'ul'o li. Ĉiu volont'e al'ven'os kaj rest'os,
Se afabl'ec'o ankoraŭ kun'iĝ'as kun tia figur'o.
Mi vi'n cert'ig'as, Herman'o ĉi tie el'trov'is knab'in'o'n, 155
Kiu bel'eg'e gaj'ig'os la tag'o'j'n ven'ont'a'j'n de l’ viv'o
Kaj al li ĉiam fidel'e asist'os kun fort'o vir'in'a.
Ĉar tia korp'o perfekt'a konserv'as ja cert'e anim'o'n
Pur'a'n, kaj san'a jun'ec'o promes'as daŭr'ant'a'n feliĉ'o'n.“
Post'e la apotek'ist'o dub'em'e respond'is: „La ŝajn'o 160
Tromp'as pli oft'e! Mi pov'as ne fid'i nur al ekster'aĵ'o;
Ĉar mi tre oft'e jam trov'is ĉi tiu'n proverb'o'n prov'it'a:
Antaŭ ol manĝ'i buŝel'o'n da sal'o kun nov'a'j kon'at'o'j
Vi ne facil'e konfid'u al iu; vi'n far'os la temp'o
Sol'e pli cert'a, ĉu ind'a li est'as kaj rest'os amik'o. 165
Tial unu'e ni vol'as demand'i ĉe bon'a'j person'o'j,
Kiu'j ŝi'n kon'as kaj plu'o'n rakont'os nun pri la knab'in'o.“
„Ankaŭ mi laŭd'as si'n'gard'o'n“, re'dir'is la pastr'o sekv'ant'e.
„Ni ja ne svat'as por ni; kaj respond'e ja est'as ĝi'n far'i
Por la ali'a'j.“ Kaj ili ir'ad'is renkont'e la brav'a'n 170
Estr'o'n, jen kiu sur strat'o'n re'ven'is ĵus mult'okup'it'a.
Tuj si'n'gard'em'e la pastr'o prudent'a parol'is al tiu:
„Dir'u, ni vid'is knab'in'o'n ĵus, kiu proksim'e sid'ad'as
Sub la ĝarden'a pom'uj'o kaj vest'o'j'n infan'a'j'n pret'ig'as
El el'uz'it'a katun'o, ver'ŝajn'e al ŝi donac'it'a. 175
Plaĉ'as al ni la statur'o; ŝi ŝajn'as al ni brav'ul'in'o,
Dir'u do, kio'n vi sci'as; ni pet'as pro cel'o laŭd'ind'a.“
Kiam la estr'o al'ir'is por vid'i en tiu'n ĝarden'o'n,
Dir'is li: „Vi jam ĉi tiu'n nun kon'as, ĉar kiam rakont'is
Mi pri la far'o bon'eg'a de iu brav'eg'a knab'in'o, 180
Kiu ek'kapt'is la glav'o'n kaj si'n kaj la si'a'j'n defend'is—
Est'is ĉi tiu! Vi vid'as, ŝi est'as el gent'o fortik'a,
Sed al fort'ec'o la ŝi'a egal'as bon'ec'o; parenc'o'n
Si'a'n mal'jun'a'n ŝi fleg'is ĝis mort'o, ĉar li'n la ĉagren'o
Pri la danĝer'a mizer'o de l’ urb'o kaj hav'o mort'ig'is. 185
Ankaŭ ŝi ver'e trankvil'e toler'is dolor'o'j'n pri l’ mort'o
De la fianĉ'o, tre nobl'a jun'ul'o, ho, kiu ard'eg'e
Kapt'is la pens'o'n alt'eg'a'n cel'ad'i al hom'liber'ec'o,
Kaj al'ir'int'e Paris-on sufer'is mem mort'o'n terur'a'n;
Ĉar li atak'is, kaj dom'e kaj tie, arbitr'o'n kaj ruz'o'n.“ 190
Tiel parol'is la estr'o. Nun ambaŭ dank'ant'e salut'is,
Kaj unu or'a'n mon'er'o'n la pastr'o el'pren'is (l’ arĝent'o'n
El la mon'uj'o li antaŭ ne long'e bon'far'e for'don'is,
Kiam li vid'is tra'pas'i la for'el'pel'it'o'j'n mal'gaj'a'j'n)
Kaj al la estr'o ĝi'n don'is dir'ant'e: „Divid'u la mon'o'n 195
Inter la mal'feliĉ'ul'o'j kaj Di'o mult'ig'u la don'o'n!“
Sed ĝi'n rifuz'is la vir'o kaj dir'is: „Ni kelk'a'n taler'o'n
Sav'is kaj kelk'a'j'n vest'aĵ'o'j'n kaj aĵ'o'j'n; mi cert'e esper'as
Ke ni ankoraŭ re'ven'os ja, antaŭ ol ĝi'n ni konsum'is.“
Tiam respond'is la pastr'o kaj prem'is la mon'o'n en man'o'n: 200
„Don'i neni'u prokrast'u en tiu'j ĉi tag'o'j, neni'u
I'o'n akcept'i rifuz'u do, kio'n bon'ec'o donac'is,
Ĉar, kiel long'e li hav'os trankvil'e la nun'a'n posed'o'n
Sci'as neni'u, kaj ne, kiel long'e li rest'os fremd'ul'o,
Dev'os rezign'i je l’ kamp'o, ĝarden'o, li'n bon'e nutr'ant'a'j.“ 205
„Se mi do hav'us“—post tio la apotek'ist'o ek'kri'is
Ted'e, „nun mon'o'n en poŝ'o, vi ĉio'n ricev'us, valor'a'n,
Mal'pli valor'a'n; ĉar mult'e da vi'a'j ja tia'n bezon'as.
Tamen mi vi'n ne for'las'os sen ia donac'o, por ke vi
Vid'u la vol'o'n, eĉ kiam la far'o post'rest'as post vol'o.“ 210
Tiel li dir'is, el'tir'is la led'a'n brod'it'a'n sak'et'o'n
Per la rimen'o'j, en kiu tabak'o trov'iĝ'is, graci'e
Ĝi'n nun mal'ferm'is, divid'is; sufiĉ'is por kelk'e da pip'o'j.
„Est'as mal'grand'a donac'o“, li dir'is. Sed l’ estr'o mal'jun'a
Gaj'e re'dir'is: „Bon'eg'a tabak'o ja est'as agrabl'a 215
Dum la vojaĝ'o.“ Tre'eg'e ĝi'n laŭd'is la apotek'ist'o.
Sed li'n la pastr'o for'tir'is kaj ili dis'iĝ'is de l’ estr'o.
„Ni rapid'iĝ'u“,—ek'kri'is la vir'o prudent'a,—„tim'em'e
Ni'n la jun'ul'o atend'os. Li baldaŭ ek'aŭd'u gaj'aĵ'o'n.“
Ili rapid'e al'ven'is kaj trov'is li'n apud la ĉar'o 220
Sub la tili'o'j. La best'o'j viv'eg'e la herb'o'kovr'aĵ'o'n
Frap'is: li ili'n je brid'o ten'ad'is kaj star'is pri'pens'e,
Antaŭ si nun rigard'ant'e li nur la amik'o'j'n rimark'is,
Kiam li'n ili ven'ant'a'j al'vok'is per sign'o'j gaj'ig'a'j.
De mal'proksim'e jam l’ apotek'ist'o komenc'is parol'i; 225
Sed pli proksim'e nun ili al'ir'is. La pastr'o man'pren'is
Tiam li'n kaj, for'pren'ant'e al si'a kun'ul'o la dir'o'n,
Dir'is; „Ha, sav'o'n! jun'ul'o! elekt'is l’ okul'o kaj vi'a
Kor'o fidel'a tre ĝust'e! Feliĉ'o'n al vi kaj la vi'a!
Ind'a ŝi est'as, kaj tial nun ven'u kaj turn'u kaleŝ'o'n, 230
Ke ni ating'u l’ angul'o'n de tiu vilaĝ'o! ŝi'n svat'u
Kaj ŝi'n, la bon'a'n, konduk'u plej baldaŭ al patr'a bien'o!“
Sed la jun'ul'o star'ad'is kaj, ĝoj'o'n nun ne vid'ig'ant'e,
Aŭd'is li tiu'j'n ĉiel'a'j'n konsol'a'j'n parol'o'j'n de l’ pastr'o,
Ĝem'is kaj dir'is: „Ni ven'is per rapid'iĝ'ant'a kaleŝ'o 235
Kaj ni kred'ebl'e vetur'os kun hont'o kaj nur mal'rapid'e
Hejm'e'n; ĉar, ho, mi'n ek'kapt'is, de kiam mi tie atend'is,
Zorg'o, suspekt'o kaj dub'o kaj kio turment'as am'ant'o'n.
Ĉu vi fid'ad'as, ke ŝi al ni sekv'os tuj kiam ni ven'os,
Tial ke riĉ'a'j ni est'as, sed ŝi el'pel'it'a, mal'riĉ'a 240
Vag'as? Ho, eĉ mal'riĉ'ec'o, la ne'merit'it'a, fier'o'n
Kre'as. Ŝi ŝajn'as ja kontent'iĝ'em'a, ag'em'a kaj tial
Mond'o al ŝi aparten'as; ĉu ver'e ne tia vir'in'o,
Tiel bel'eg'a, bon'eg'a, jam iu'n jun'ul'o'n ekscit'is?
Ĉu vi supoz'as, ke ŝi ĝis hodiaŭ ferm'ad'is la kor'o'n? 245
Ni ne rapid'e vetur'u ĝis tie'n! Trankvil'e ni ebl'e
Dom'e'n la best'o'j'n re'turn'os je ni'a hont'iĝ'o. Mi tim'as:
Iu jun'ul'o posed'as la kor'o'n; la man'o'n brav'eg'a'n
Ŝi promes'int'e fidel'o'n jam don'is al iu feliĉ'a.
Antaŭ ŝi tre hont'ig'it'e mi star'us kun mi'a propon'o.“ 250
Por li'n konsol'i la pastr'o mal'ferm'is la buŝ'o'n jam, tamen
Li'a kun'ul'o li'n tuj inter'romp'is nun komunik'em'e:
„Tiel neniam ni est'us ja embaras'it'a'j pli fru'e,
Kiam ni ĉi'a'n afer'o'n laŭ mod'o tiam'a fin'ig'is!
Kiam ge'patr'o'j knab'in'o'n elekt'is edz'in'o por fil'o, 255
Oni unu'e al'vok'is konfid'e amik'o'n de l’ dom'o;
Tiu'n ĉi oni post tio al'send'is nun kiel svat'ist'o'n
Al la ge'patr'o'j de la fianĉ'in'o; li bel'ornam'it'a
Tiam vizit'is dimanĉ'e post mez'tag'manĝ'ad'o la burĝ'o'n,
Kun li komenc'e parol'o'j'n afabl'a'j'n komun'a'j'n ŝanĝ'ant'e 260
Kaj jam prudent'e turn'ant'e la dir'o'n laŭ si'a intenc'o.
Fin'e post long'a pretekst'o li ankaŭ alud'is glor'ant'e
Ties fil'in'o'n kaj ankaŭ la vir'o'n kaj dom'o'n, de kiu
Est'is send'it'a li. Saĝ'a'j person'o'j rimark'is la cel'o'n
Baldaŭ; li sent'is aprob'o'n kaj pov'is la plu'o'n klar'ig'i. 265
Se oni tiu'n propon'o'n rifuz'is, ja tia rifuz'o
Est'is ne ted'a; sed se li sukces'is, svat'ist'o l’ unu'a
En famili'o kaj dom'o ĉe'est'is al ĉia festen'o.
Ĉar la ge'edz'o'j memor'is dum tut'a la viv'o, ke lert'a
Man'o la nod'o'n unu'a'n lig'ad'is. Sed ĉio ĉi est'as 270
Nun kun ali'a'j bon'eg'a'j kutim'o'j ja ne plu laŭ'mod'o,
Ĉiu jun'ul'o nun mem por si svat'as. Jen kial li ankaŭ
Pren'u sur si'n propr'a'man'e rifuz'o'n al li far'iĝ'ont'a'n
Ebl'e, kaj mem hont'ig'it'e li star'u nun antaŭ knab'in'o.“
„Est'u do, kiel ĝi est'as!“ respond'is Herman'o. Li preskaŭ 275
Ne la parol'o'j'n aŭskult'is kaj jam decid'iĝ'is sekret'e;
„Mem nun mi ir'os kaj vol'as sci'iĝ'i pri mi'a viv'sort'o
Mem el la buŝ'o de tiu knab'in'o, al kiu konfid'as
Tiel mi, kiel ajn vir'o konfid'as al ia vir'in'o.
Kio'n ŝi dir'os, ĝi est'os prudent'a kaj bon'a, mi sci'as. 280
Se mi ŝi'n ankaŭ last'foj'e ek'vid'os, mi tamen de'nov'e
Vol'as ankoraŭ renkont'i nun tiu'n pur'eg'a'n rigard'o'n
De la nigr'eg'a okul'o, eĉ se mi ne prem'os al kor'o
Ŝi'n nun, la brust'o'n kaj ŝultr'o'j'n, ha, kiu'j'n mi kor'e dezir'as
Ĉirkaŭ'pren'ad'i, kaj ankaŭ la buŝ'o'n rigard'i, ho, kies 285
Kis'o kaj ‚jes‘ feliĉ'ig'os mi'n, mal'feliĉ'ig'os la ne'o.
Sed nun for'las'u mi'n! Vi ne atend'u! Re'ir'u al patr'o
Kaj al patr'in'o, ke ili sci'iĝ'u, ke mi ne tromp'iĝ'is
Kaj la knab'in'o'n vi ind'a estim'as. Jes, las'u mi'n sol'a!
Sur la lim'voj'o trans tiu mont'et'o kaj preter pir'uj'o 290
Ni'a, mal'supr'e'n sur ni'a vin'mont'o mi ja pli proksim'e
Dom'e'n re'ir'os. Ho, ke mi la bon'eg'ul'in'o'n rapid'e
Hejm'e'n'konduk'u kaj gaj'e! Sed ebl'e mi sol'a sekret'e
Dom'e'n re'glit'os kaj ĝoj'e ne ir'os de'nov'e la voj'o'j'n.“
Tiel dir'int'e li don'is al pastr'o la best'konduk'il'o'j'n. 295
Tiu ĉi ili'n tut'spert'e ek'kapt'is, la best'o'j'n ŝaŭm'ant'a'j'n
Reg'is, rapid'e en'ir'is kaleŝ'o'n kaj de l’ konduk'ant'o
Sid'o'n okup'is. Sed l’ apotek'ist'o atend'is dir'ant'e:
„Mi ja volont'e trans'don'as al vi, plej'kar'ul'o, l’ anim'o'n
Kaj la spirit'o'n, sed korp'o kaj ost'o'j ne bon'e ŝirm'at'a'j 300
Est'as, se al si propr'ig'as la pastr'o la mond'a'n gvid'il'o'n.“
Sed jen la pastr'o prudent'a rid'et'is al tio kaj dir'is:
„Ha, nur en'ir'u, trans'don'u sen'zorg'e al mi nur la korp'o'n
Kiel l’ anim'o'n! mi long'e jam best'konduk'il'o'j'n uz'ad'i
Sci'as, kaj spert'e la ĉar'o'n laŭ dec'o kaj art'o turn'ad'i. 305
Ĉar mi kutim'is en Strassburg direkt'i la et'a'n kaleŝ'o'n,
Kiam mi tie'n konduk'is la jun'a'n baron'o'n; rul'iĝ'is
Ja ĉiu'tag'e kaleŝ'o, de mi direkt'it'a, ekster'e'n
Tra la son'ant'a pord'eg'o ĝis mal'proksim'eg'a'j herb'ej'o'j,
Mez'e tra ar'o'j da hom'o'j, ĉi tie plezur'e ir'ant'a'j.“ 310
Iom nun trankvil'ig'it'a la apotek'ist'o en'ir'is,
Sid'is, sed kiel al tuj'a el'salt'o si'n'gard'e pret'eg'a.
Nun la ĉeval'o'j, avid'a'j je l’ stal'o, kur'eg'is al hejm'o,
Kaj sub ili'a'j fort'eg'a'j huf'eg'o'j polv'ar'o nask'iĝ'is.
Long'e ankoraŭ Herman'o star'ad'is—vid'ant'e la polv'o'n, 315
Jen lev'iĝ'ant'a'n kaj jen dis'flug'ant'a'n—sen ia pens'ad'o.
Vi'i. Erat'o.
Kiel la vir'o migr'ant'a ĉe sun'mal'lev'iĝ'o la sun'o'n
Foj'e ankoraŭ atent'e rigard'as, la ĵus for'iĝ'ant'a'n,
Ĝi'a'n la bild'o'n tiam'e ek'vid'as en tut'e mal'lum'a
Arb'et'ar'et'o kaj ĉe la apud'a ŝton'eg'o, kaj ĉie
Ĝi balanc'iĝ'as, en plej divers'spec'a'j kolor'o'j bril'ant'a: 5
Tiel la ĉarm'a figur'o de li'a knab'in'o mov'iĝ'is
Antaŭ Herman'o preter'e'n kaj ŝajn'is en'ir'i gren'kamp'o'n.
Sed li subit'e vek'iĝ'is el sonĝ'o mir'ig'a, trankvil'e
Turn'is si'n al la vilaĝ'o kaj re'e mir'eg'is; ĉar re'e
Ven'is renkont'e al li nun la alt'a bel'eg'a knab'in'o. 10
Fiks'e rigard'is li ŝi'n; ŝi ne est'is fantom'o; ŝi ver'e
Ven'is. Ŝi paŝ'is port'ant'e kruĉ'eg'o'n kaj kruĉ'o'n mal'grand'a'n,
Ĉe la pren'il'o po unu, zorg'em'e en man'o, al put'o.
Ĝoj'e li ir'is renkont'e al ŝi. La vid'aĵ'o re'don'is
Fort'o'n al li kaj kuraĝ'o'n. Ŝi mir'is, sed viv'e li dir'is: 15
„Nun mi renkont'as de'nov'e vi'n, kar'a knab'in'o, kaj re'e
Jam okup'it'a'n asist'i ali'a'j'n help'em'e, volont'e!
Dir'u nur, kial vi ven'as al tiu ĉi font'o ekster'a,
Dum kontent'iĝ'as l’ ali'a'j per akv'o de tiu vilaĝ'o?
Cert'e ĉi tiu apart'e fort'ig'as kaj hav'as ĉarm'gust'o'n. 20
Ĉu vi al'port'os ĝi'n al la mal'san'a vir'in'o, fidel'e
De vi sav'it'a?“ Tuj gaj'e salut'is ŝi nun la jun'ul'o'n:
„Nun mi ja hav'as ĉi tie jam la rekompenc'o'n de l’ ir'o,
Vi'n, la bon'ul'o'n, mi trov'is ja, kiu al'port'is mult'eg'o'n
Por ni; ĉar kiel donac'o'j ĝoj'ig'as, ĝoj'ig'as l’ aspekt'o 25
De l’ donac'int'o. Nun ven'u kaj vid'u do, kiu'j ricev'is
Vi'a'n bon'aĵ'o'n, akcept'u la dank'o'n de l’ re'freŝ'iĝ'int'o'j!
Sed ke vi aŭd'u nun, kial mi ven'is el'ĉerp'i ĉi tie,
Kie sen'ĉes'e kaj pur'e la font'o el'flu'as, mi dir'as
Jen'o'n al vi: Ne'si'n'gard'a'j el ni mal'klar'ig'is la tut'a'n 30
Akv'o'n vilaĝ'a'n, ĉar ili tra'vad'is kun bov'o'j, ĉeval'o'j
Tuj'e la font'o'n, don'ant'a'n al ĉiu'j loĝ'ant'o'j la akv'o'n.
Per la pur'ig'o kaj lav'o nun est'as la trog'o'j vilaĝ'a'j
Mal'pur'ig'it'a'j kaj ankaŭ eĉ makul'eg'it'a'j la put'o'j.
Ĉiu nur pens'is si'n mem kontent'ig'i rapid'e kaj baldaŭ 35
Si'a'n plej urĝ'a'n bezon'o'n, kaj ne pri l’ afer'o ven'ont'a.“
Tiel dir'ant'e ŝi kun la kun'ul'o al'ven'is la larĝ'a'j'n
Ŝtup'o'j'n mal'supr'e'n; nun ili sid'ig'is si'n sur la mur'et'o'n
Rond'a'n de l’ put'o. Ŝi klin'is si'n por el'ĉerp'ad'i la akv'o'n,
Kaj li ek'kapt'is la kruĉ'o'n ali'a'n kaj ankaŭ si'n klin'is. 40
Ili ek'vid'is nun si'a'j'n vizaĝ'o'j'n, la spegul'iĝ'ant'a'j'n
En la ĉiel'a blu'aĵ'o kaj gaj'e salut'is si'n ambaŭ.
„Las'u mi'n trink'i“, post tio gaj'eg'e parol'is Herman'o;
Kaj ŝi prezent'is la kruĉ'o'n. Nun ambaŭ ripoz'is, kviet'e
Si'n apog'ant'e sur kruĉ'o po unu; kaj tiam ŝi dir'is: 45
„Dir'u do, kial mi trov'as vi'n tie ĉi sen vetur'il'o
Kaj sen ĉeval'o'j nun, tro mal'proksim'e de l’ lok'o en kiu
Jam mi vi'n vid'is, kaj kiel vi ven'is?“ Herman'o pri'pens'e
Ter'e'n rigard'is; kaj tiam li ŝi'n ek'rigard'is afabl'a
Kaj li esper'is; sed plu'e parol'i pri am'o, ne'ebl'e 50
Est'is al li nun; ĉar ŝi'a okul'o ne montr'is la am'o'n
Sed nur prudent'o'n kaj klar'e postul'is, prudent'e parol'i.
Li trankvil'iĝ'is rapid'e kaj post'e afabl'e parol'is:
„Tio'n mi dir'os, knab'in'o, kaj vi'a'j'n demand'o'j'n respond'os!
Ven'is pro vi nur ĉi tie'n mi! Kial ankoraŭ ĝi'n kaŝ'i? 55
Ĉar mi viv'ad'as feliĉ'e kun mi'a'j am'ant'a'j ge'patr'o'j,
Kiu'j'n mi help'as fidel'e mastr'um'i la dom'o'n, bien'o'n,
Kiel la fil'o, la sol'a, kaj ni'a'j afer'o'j mult'obl'a'j
Est'as. La kamp'o'j'n mi zorg'as; la patr'o dispon'as en dom'o
Kaj la patr'in'o ag'em'a viv'ig'as la tut'a'n mastr'aĵ'o'n. 60
Cert'e vi sci'as jam, kiom per mal'fidel'ec'o turment'as
La serv'ist'ar'o mastr'in'o'n kaj per la facil'anim'ec'o,
Ĉiam dev'ig'as ŝi'n, ŝanĝ'i kaj ĝi'a'j'n erar'o'j'n korekt'i.
Tial jam long'e dezir'is patr'in'o, la mi'a, knab'in'o'n
Dom'e ja, kiu ne sol'e per man'o sed ankaŭ el kor'o 65
Help'us, anstataŭ fil'in'o, la fru'e, bedaŭr'e, mort'int'a.
Kiam nun vi'n mi ĝoj'lert'a hodiaŭ ĉe l’ ĉar'o ek'vid'is,
Kaj la fort'ec'o'n de l’ brak'o kaj plen'a'n san'ec'o'n de l’ membr'o'j,
Kiam mi aŭd'is la dir'o'j'n prudent'a'j'n, mi tut'e mir'eg'is,
Dom'e'n rapid'is kaj glor'is nun tuj laŭ'merit'e la fremd'a'n 70
In'o'n al mi'a'j ge'patr'o'j, amik'o'j. Por ke mi sci'ig'u
Vi'n pri ili'a'j dezir'o'j kaj mi'a'j mi ven'is. — Pardon'u
La balbut'at'a'n dir'ad'o'n. „Sed tuj ŝi el'vok'is:“ Ne tim'u
Plu'o'n parol'i; vi ne mi'n ofend'as, mi dank'e sent'ad'as.
Dir'u sen'ĝen'e! Mi'n tia parol'o ne pov'as tim'iĝ'i. 75
Kiel bien'serv'ist'in'o'n vi dung'us mi'n al la ge'patr'o'j,
Pro mastr'um'ad'o de l’ dom'o, de l’ bon'konserv'it'a propr'aĵ'o;
Vi opini'as en mi la kapabl'a'n knab'in'o'n el'trov'i,
Spert'a'n je ĉia labor'o kaj virt'a'n kaj tut'e fidel'a'n.
Vi'a propon'o nur est'is mal'long'a; jen est'u egal'a 80
Mi'a respond'o: Jes, mi kun vi ir'os kaj sekv'os sort'vok'o'n.
Mi ja plen'um'is la dev'o'n, al'port'is la akuŝ'int'in'o'n
Re'e al ŝi'a'j parenc'o'j kaj ĉiu'j la sav'o'n pri'ĝoj'is;
Jam la plej mult'a'j kun'est'as, kaj ankaŭ l’ ali'a'j al'ven'os.
Ĉiu'j esper'as post kelk'e da tag'o'j ja hejm'e'n re'ven'i;
Tiel de l’ for'el'pel'it'o kutim'o ja est'as, esper'i. 85
Tamen mi mem ne tromp'iĝ'as per vant'a esper'o, en tiu'j
Tag'o'j mal'ĝoj'a'j, al ni promes'ant'a'j ankoraŭ ali'a'j'n;
Ĉiu'j ĉar lig'o'j de l’ mond'o solv'iĝ'is kaj ili'n de'nov'e
Ĉiu'j'n kun'lig'os neni'o ol nur la plej grand'a mizer'o! 90
Se mi serv'ant'e ĉe vir'o bon'eg'a mi'n pov'os nutr'ad'i
Kaj ĉe aĝ'em'a vir'in'o, mi far'os volont'e ĝi'n; ĉiam
Pri la vag'ant'a knab'in'o malic'e la hom'o'j mok'et'as.
Jes, mi vi'n sekv'os, tuj kiam al mi'a'j amik'o'j mi port'is
Tiu'j'n ĉi kruĉ'o'j'n kaj pet'is ankoraŭ la ben'o'n de ili: 95
Ven'u! Vi vid'u ĉi tiu'j'n, ke mi'n vi de ili ricev'u.“
Ĝoj'e ek'aŭd'is Herman'o de l’ pret'a knab'in'o decid'o'n,
Dub'e, ĉu li nun konfes'u la tut'a'n ver'aĵ'o'n. Sed ŝajn'is
Est'i al li konsil'ind'e, ŝi'n las'i en ŝi'a bon'kred'o,
Ŝi'n nur konduk'i al hejm'o, kaj tie klopod'i pro am'o. 100
Ha! Jen li vid'is or'ring'o'n ĉe l’ fingr'o de l’ kar'a knab'in'o!
Kaj li ŝi'n las'is parol'i, atent'e aŭd'ant'e la dir'o'n.
Sed ŝi daŭr'ig'is: „Ni re'e'n nun ir'u! Knab'in'o'j'n ĉe l’ put'o
Long'e rest'ant'a'j'n ja oni mal'laŭd'as nur ĉiam; kaj tamen
Est'as tro ĉarm'e babil'i ĉe ia flu'ant'a font'akv'o.“ 105
Ili ek'star'is kaj foj'e ankoraŭ nun ili rigard'is
Re'e la put'o'n kaj ambaŭ jen ili'n ek'kapt'is sopir'o.
Post'e silent'e ŝi pren'is la kruĉ'o'j'n po ĉe la pren'il'o
Kaj supr'e'n'ir'is la ŝtup'o'j'n; li sekv'is l’ am'at'a'n knab'in'o'n,
Unu de l’ kruĉ'o'j de ŝi, por divid'i la ŝarĝ'o'n, li pet'is. 110
„Las'u,“ ŝi dir'is, „pli bon'e la ŝarĝ'o'n egal'a'n mi port'os.
Kaj ne la mastr'o, la post'e est'ont'a, nun dev'as mi'n serv'i.
Ne mi'n rigard'u do tro serioz'e, eĉ kvazaŭ la sort'o
Mi'a nun est'us dub'ind'a! Ĝust'temp'e ek'lern'u vir'in'o
Laŭ la destin'o serv'ad'i! Ĉar sol'e per tio al'ven'os 115
Fin'e ŝi al la reg'ad'o kaj pov'o konven'a, en hejm'o
Aparten'ant'a al ŝi. Ha! Unu'e frat'in'o ja serv'as
Frat'o'n kaj tiam ge'patr'o'j'n kaj ĉiam ĉiam'a ir'ad'o
Kaj re'ven'ad'o, lev'ad'o, port'ad'o, zorg'ad'o por iu'j
Ŝi'a'n viv'ad'o'n reg'ad'as; kaj bon'e, se ŝi nun kutim'as, 120
Ke tro mal'dolĉ'a neni'a voj'et'o far'iĝ'u, ke l’ hor'o'j
Nokt'e kaj tag'e egal'u, kaj ŝi ne tro grav'a labor'o'n
Trov'u, ke ŝi si'n forges'u kaj viv'u nur por la ali'a'j!
Cert'e, patr'in'o bezon'as la virt'o'j'n ja ĉiu'j'n, tuj kiam
La suĉ'infan'o, vek'ant'e la mal'san'ul'in'o'n, postul'as 125
Si'a'n nutr'aĵ'o'n, kaj zorg'o'j al'iĝ'as al ŝi'a'j dolor'o'j.
Du'dek da vir'o'j eĉ kun'e ne tia'n turment'o'n toler'us;
Ili ne dev'as plen'um'i ĝi'n, sed ĝi'n dank'em'e kompren'i.“
Tiel ŝi dir'is kaj ven'is kun si'a silent'a kun'ul'o
Tra la ĝarden'o, kaj ĝis la draŝ'ej'o de tiu garb'ej'o, 130
Kie la akuŝ'int'in'o trov'iĝ'is nun, kiu ŝi'n gaj'e
Kun la sav'it'a'j fil'in'o'j, emblem'o'j de virt'o, atend'is.
Ambaŭ en'ir'is kaj de ali'flank'e sam'temp'e en'ir'is
L’ estr'o ĉe ĉiu de l’ man'o'j ten'ant'e infan'o'n. Ĉi tiu'j
Ĝis nun perd'iĝ'is de si'a ĝem'ant'a patr'in'o. Sed ili'n 135
Tiu mal'jun'a el'trov'is nun el la svarm'ad'o. Kaj ili
Gaj'e al'salt'is, salut'i la kar'a'n patr'in'o'n, kaj ĝoj'is
Pri la frat'et'o, la tut'ne'kon'at'a ĝis nun kun'lud'ont'o;
Tiam al'salt'is la du Doroteon kaj gaj'e salut'is
Ankaŭ ŝi'n, pan'o'n pet'ant'e kaj frukt'o'j'n, precip'e trink'aĵ'o'n. 140
Nun ŝi prezent'is la akv'o'n al ĉiu'j. L’ infan'o'j tuj trink'is,
Trink'is kun si'a'j fil'in'o'j la akuŝ'int'in'o kaj fin'e
L’ estr'o; nun ĉiu'j sat'int'e laŭd'eg'is la akv'o'n bel'eg'a'n;
Est'is ĝi ja acid'et'a kaj freŝ'a, san'ig'a por ĉiu'j.
Nun Doroteo parol'is, ĉirkaŭ'e'n vid'ant'e, pri'pens'e: 145
„Ebl'e last'foj'e mi, vi ge'amik'o'j, prezent'as la kruĉ'o'n,
Por el ĝi trink'i, kaj nun mal'sek'ig'as la lip'o'j'n per akv'o;
Tamen vi, kiam dum tag'o varm'eg'a vi'n trink'o freŝ'ig'os,
Kaj vi ĝu'ad'os en ombr'o trankvil'o'n kaj font'o'j'n la pur'a'j'n,
Tiam memor'u do ankaŭ pri mi kaj pri l’ serv'o afabl'a, 150
Kiu'n mi pli pro la am'o ol pro parenc'ec'o plen'um'is!
Ĉiu'n bon'far'o'n de vi dum la viv'o est'ont'a mi dank'os.
Mi ne volont'e for'las'as vi'n; ĉiu sed est'as nun'temp'e
Al la ali'a pli ŝarĝ'o ol ia konsol'o, kaj ĉiu'j
Fin'e ni dev'os dis'iĝ'i ja, se ni ne pov'os re'ir'i. 155
Vid'u ĉi tiu'n jun'ul'o'n, al kiu ni ŝuld'as la don'o'j'n,
Tiu'n ĉi kovr'o'n por vi'a infan'o kaj tiu'j'n manĝ'aĵ'o'j'n
Tut'e ŝat'ind'a'j'n. Ĉi tiu mi'n dung'is por si'a bien'o,
Por ke mi serv'u ĉi tie la riĉ'a'j'n bon'eg'a'j'n ge'patr'o'j'n.
Mi ne rifuz'as; ĉar ĉie knab'in'o serv'ad'as kaj por ŝi 160
Ŝarĝ'o far'iĝ'us, serv'at'e ripoz'i anstataŭ labor'i.
Tial volont'e mi sekv'os, li ŝajn'as prudent'a jun'ul'o,
Kaj tiel'sam'a'j do est'os natur'e la riĉ'a'j ge'patr'o'j.
Tial adiaŭ, am'at'a karin'o, kaj ĝoj'u pri vi'a
Suĉ'infan'et'o, jen kiu vi'n jam tut'prudent'e rigard'as! 165
Kiam vi post'e ĝi'n prem'os al brust'o en tiu'j bind'aĵ'o'j
Mult'e'kolor'a'j, memor'u pri l’ bon'a jun'ul'o, jen, kiu
Ili'n al'port'is kaj mi'n nun, la vi'a'n, nutr'ad'os, vest'ig'os!
Kaj mi vi'n dank'as kor'eg'e“—ŝi dir'is al l’ estr'o mal'jun'a,
„Vir'o bon'eg'a, ke vi por mi est'is mult'foj'e la patr'o.“ 170
Post'e genu'is ŝi al la akuŝ'iĝ'int'in'o, kis'ad'is
Nun la plor'ant'a'n vir'in'o'n kaj aŭd'is de l’ ben'o murmur'o'n.
Dum'e la estr'o, la tre honor'ind'a, parol'is al Herman’:
„Vi aparten'as, amik'o, sen'dub'e al mastr'o'j bon'eg'a'j,
Kiu'j zorg'ad'as mastr'um'i kun hom'o'j kapabl'a'j kaj brav'a'j. 175
Mi ja jam oft'e observ'is, ke oni ĉeval'o'j'n kaj bov'o'j'n
Ankaŭ la ŝaf'o'j'n detal'e rigard'as dum ŝanĝ'o, komerc'o;
Hom'o'n nur, kiu konserv'as la tut'o'n, se bon'a li est'as,
Sed kiu ĉio'n detru'as kaj dis'as per fals'a uz'ad'o,
Tiu'n ĉi oni al'pren'as nur kvazaŭ laŭ ŝanc'o en dom'o'n 180
Kaj tro mal'fru'e pent'ant'e decid'o'n tro'rapid'iĝ'int'a'n.
Ŝajn'as, ke bon'e vi sci'as ĝi'n; ĉar vi elekt'is brav'eg'a'n,
Bon'a'n knab'in'o'n por serv'i al vi kaj al vi'a'j ge'patr'o'j.
Sci'u ŝi'n ŝat'i nur! Ĉiam, dum kiam ŝi pro l’ mastr'um'ad'o
Pen'os, al vi kaj ge'patr'o'j ne mank'os frat'in'o, fil'in'o.“ 185
Dum'e al'ven'is parenc'o'j de tiu akuŝ'iĝ'int'in'o,
Kelk'o'n port'ant'e kaj eĉ anonc'ant'e pli bon'a'n loĝ'ej'o'n.
Ĉiu'j aŭskult'is de l’ kar'a knab'in'o decid'o'n kaj ben'is
Nun kun signif'a'j ek'vid'o'j kaj pens'o'j apart'a'j Herman'o'n.
Ankaŭ parol'is vir'in'o al iu ali'a mal'laŭt'e: 190
„Se el la estr'o far'iĝ'os fianĉ'o, ŝi ven'is haven'o'n.“
Post'e ŝi'n pren'is Herman'o ĉe l’ man'o kaj dir'is: „Ni ir'u!
Jam ek'fin'iĝ'as la tag'o, l’ urb'et'o ne est'as proksim'a.“
Viv'babil'em'e la mult'a'j vir'in'o'j nun ŝi'n ĉirkaŭ'pren'is.
For'e'n ŝi'n tir'is Herman'o kaj mult'a'j'n salut'o'j'n ŝi mend'is. 195
Sed jen l’ infan'o'j kri'ant'e kaj laŭt'plor'eg'ant'e ŝi'n pren'is
Ĉe la vest'aĵ'o'j, ne vol'is for'las'i la du'a'n patr'in'o'n.
Tamen nun kelk'a'j vir'in'o'j ordon'e parol'is: „Infan'o'j,
Nun trankvil'iĝ'u! Ŝi ir'os al urb'o kaj re'e'n al'port'os
Dolĉ'a'j'n, bon'eg'a'j'n frand'aĵ'o'j'n, de frat'o por vi ja mend'it'a'j'n, 200
Kiam li'n super la suker'aĵ'ist'o'j ĉi tie'n flug'port'is
La cikoni'o, kaj baldaŭ vi vid'os ŝi'n kun suker'aĵ'o'j.“
Jen la infan'o'j ek'las'is ŝi'n, kaj ŝi'n apenaŭ Herman'o
Pov'is for'ŝir'i el ĉirkaŭ'pren'ad'o'j kaj last'a'j salut'o'j.
VIII. Melpomen'e.
Ili nun ir'is renkont'e al sun'o la mal'lev'iĝ'ant'a,
Kiu si'n, jam aviz'ant'e fulm'tondr'o'n, profund'e en nub'o'j
Kaŝ'is kaj el la vual'o jen tie'n, jen tie'n ĉi lum'is
Super la kamp'o'j'n per flam'a'j kaj suspekt'ig'ant'a'j radi'o'j.
„Ke ne al'port'u la nun minac'ant'a veter'o pluv'eg'o'n“, 5
Dir'is Herman'o, „kaj hajl'o'n, ĉar bel'a ja est'os rikolt'o.“
Kaj pri la gren'o alt'kresk'a kaj ŝancel'iĝ'ant'a ek'ĝoj'is
Ili nun, kiu la alt'a'j'n paŝ'ant'a'j'n statur'o'j'n ating'is
Preskaŭ. Sed jen Doroteo al l’ akompan'ant'o parol'is:
„Baldaŭ, bon'ul'o, al kiu precip'e mi ŝuld'as afabl'a'n 10
Sort'o'n kaj hejm'o'n, ha, dum'e ekster'e vent'eg'o minac'as
Ĉiu'j'n ali'a'j'n sen'hejm'a'j'n, instru'u mi'n pri la ge'patr'o'j,
Kiu'j'n fervor'e serv'ad'i mi est'as vol'em'a; se iu
Kon'as la mastr'o'n, li pov'as al li pli facil'e sufiĉ'i,
Se li pri'pens'as la aĵ'o'j'n al tiu laŭ'ŝajn'e plej grav'a'j'n 15
Kaj dezir'at'a'j'n de li plej volont'e aŭ jam destin'it'a'j'n.
Tial ek'dir'u: Kia'manier'e mi gajn'os la patr'o'n
Kaj la patr'in'o'n?“ La bon'a prudent'a jun'ul'o respond'is:
„Cert'e vi est'as tut'prav'a, vi kar'a, perfekt'a knab'in'o,
Ke vi unu'e demand'as pri de la ge'patr'o'j propr'ec'o'j. 20
Ver'e! Ĉar van'e mi pen'is ĝis nun kontent'ig'i la patr'o'n,
Kiam mi zorg'is pri ni'a mastr'aĵ'o sam'kiel pri mi'a,
Fru'e, mal'fru'e la kamp'o'n, vin'mont'o'n kaj ĉio'n pri'zorg'is.
Mi'a'n patr'in'o'n mi ja kontent'ig'is, ŝi sci'is mi'n ŝat'i.
Ankaŭ ŝi vi'n el la plej diligent'a'j knab'in'o'j prefer'os, 25
Se vi mastr'um'os en dom'o, pens'ant'e zorg'ad'i la vi'a'n.
Tia ne est'as la patr'o; la ŝajn'o'n li ankaŭ estim'as.
Bon'a knab'in'o, ne trov'u mi'n tut'e sen'kor'a, sen'sent'a,
Ke mi la patr'o'n al vi, fremd'ul'in'o, mal'kaŝ'e pri'skrib'as:
Ja, mi ĝi'n ĵur'as, ke est'as la foj'o unu'a, ke tia 30
Dir'o mem'vol'e for'las'as la lang'o'n, ali'e silent'a'n.
Sed vi ja log'as el brust'o la mi'a nun ĉiu'n konfid'o'n.
Kelk'a'n ornam'o'n postul'as en viv'o la patr'o, la bon'a,
Ankaŭ li sign'o'j'n ekster'a'j'n de l’ am'o, estim'o dezir'as;
Ebl'e li est'us kontent'a pri ia mal'bon'a serv'ist'o, 35
Kiu li'n sci'as flat'et'i, kaj eĉ mal'favor'us pli bon'a'n.“
Ĝoj'e al tio ŝi dir'is, sam'temp'e la paŝ'o'j'n rapid'a'j'n
Nun facil'mov'e sur voj'o mal'lum'iĝ'ad'ant'a ankoraŭ
Du'obl'ig'ant'e: „Mi cert'e esper'as ili'a'n kontent'o'n;
Ĉar la patr'in'a sent'ad'o egal'as al mi'a esenc'o, 40
Kaj la ekster'a'n ornam'o'n mi ŝat'as de l’ temp'o infan'a.
Ni'a'j najbar'o'j, la Frank'o'j, tre ŝat'is en temp'o'j pli fru'a'j
Hom'ĝentil'ec'o'n, ĝi est'is kaj al nobel'ul'o'j kaj burĝ'o'j
Kaj vilaĝ'an'o'j mem'propr'a, kaj ili ĝi'n plu rekomend'is.
Tiel ja ankaŭ ĉe ni German'flank'e esprim'is l’ infan'o'j 45
Per man'o'kis'o'j kaj genu'fleks'et'o'j maten'e kutim'e
Ben'o'dezir'o'j'n al si'a'j ge'patr'o'j kaj est'is modest'a'j
Tag'e. Ja, kio'n mi lern'is kaj de l’ infan'ec'o kutim'is,
Kio'n la kor'o ordon'as—mi ĉio'n al patr'o plen'um'os.
Sed kiu nun al mi dir'os: Kia'manier'e kondut'u 50
Post'e mi mem en rilat'o al vi, la est'ont'a dom'estr'o?“
Tiel ŝi dir'is kaj ili ĵus sub la pir'uj'o al'ven'is.
Bril'is bel'eg'e la lun'o, la plen'a, de l’ vast'a ĉiel'o;
Baldaŭ nokt'iĝ'is kaj tut'e kovr'iĝ'is la last'a sun'bril'o.
Antaŭ la du jen kuŝ'ad'is amas'o da lum'o'j tag'hel'a'j 55
Kaj la ombr'eg'o'j de l’ nokt'o mal'lum'a. Herman'o aŭskult'i
Ŝi'a'n afabl'a'n demand'o'n volont'e en ombr'o de tiu
Arb'o bel'eg'a, sur lok'o de li plej am'at'a, kaj kiu
Vid'is ankoraŭ hodiaŭ la larm'o'j'n pri l’ el'pel'it'in'o.
Kiam nun ili sid'iĝ'is, por ankaŭ mal'mult'e ripoz'i, 60
Dir'is l’ am'ant'a jun'ul'o, la man'o'n la ŝi'a'n pren'ant'e:
„Las'u parol'i la kor'o'n, liber'e obe'u ĝi'n ĉiel“.
Sed li ne plu'a'n parol'o'n risk'em'is—la hor'o ja ŝajn'is
Est'i favor'a—li tim'is nur ŝi'a'n tro'fru'a'n rifuz'o'n.
Ha! Kaj li sent'is la ring'o'n ĉe l’ fingr'o, dolor'a'n la sign'o'n. 65
Ili do sid'is nun kun'e trankvil'e, silent'e. Komenc'is
Jen la knab'in'o: „Ha, kiel dolĉ'eg'a mi trov'as la bel'a'n
Bril'o'n de lun'o! Ĝi al la klar'ec'o de l’ tag'o simil'as.
Tie en l’ urb'o mi vid'as tut'klar'e la dom'o'j'n kaj kort'o'j'n,
Ĉe la fronton'o fenestr'o'n; facil'e mi nombr'us la vitr'o'j'n.“ 70
„Kio'n vi vid'as,“ respond'is al tio la gaj'a jun'ul'o,
„Ni'a loĝ'ej'o ja est'as, en kiu mi vi'n nun konduk'os,
Kaj la fenestr'o ĝi est'as fenestr'o de mi'a ĉambr'et'o,
Kiu kred'ebl'e far'iĝ'os la vi'a; ni ŝanĝ'os en dom'o.
Tiu'j ĉi kamp'o'j, la matur'iĝ'ant'a'j al post'a rikolt'o, 75
Est'as la ni'a'j; ĉi tie en ombr'o ni post'e ripoz'os!
Sed ni nun ir'u mal'supr'e'n tra ni'a vin'mont'o, ĝarden'o;
Ĉar, vid'u, al'proksim'iĝ'as jam la fulm'o'tondr'o grav'eg'a,
Tie sen'tondr'e fulm'ant'e, kovr'ont'e la ĉarm'a'n plen'lun'o'n.“
Ili ek'star'is kaj migr'is mal'supr'e'n la kamp'o'n nun plu'e 80
Tra la grand'eg'a gren'ar'o, ĝoj'ant'e pri l’ nokt'a klar'ec'o,
Al la vin'mont'o al'ven'is kaj en mal'hel'aĵ'o'n en'ir'is.
Tie ĉi ŝi'n li gvid'ad'is mal'supr'e'n la mult'a'j'n plat'aĵ'o'j'n,
Kiu'j kuŝ'ad'is tut'ne'pret'ig'it'e jam kiel ŝton'ŝtup'o'j.
Ŝi mal'rapid'e mal'supr'e'n paŝ'ad'is, la man'o'n sur li'a'j 85
Ŝultr'o'j, kaj tra l’ foli'ar'o la lun'o trem'ant'a rigard'is,
Antaŭ ol ĝi nun kovr'it'e de nub'o'j la par'o'n re'las'is
En mal'hel'aĵ'o, sur ili'n. Li zorg'e kaj fort'e sub'ten'is
Ŝi'n. Sed ŝi ne'inform'it'e pri l’ voj'o kaj krud'a'j ŝton'ŝtup'o'j
Unu mal'traf'is; tuj krak'is pied'o; ŝi est'is fal'ont'a. 90
Tuj la zorg'em'a jun'ul'o si'n turn'is, etend'is la brak'o'n
Kaj l’ am'at'in'o'n star'ig'is; sed ŝi mal'lev'iĝ'is mal'pez'e
Al li sur ŝultr'o'n; jen brust'o al brust'o kaj vang'o al vang'o
Ambaŭ. Kaj tiel li star'is, rigid'e, ja kiel marmor'o,
Kaj si'n reg'ant'e li ŝi'n ne al'prem'is pli fort'e; li kontraŭ 95
Ŝi'a'n pez'aĵ'o'n apog'is si'n. Jen li sent'ad'is la ĉarm'a'n
Ŝarĝ'o'n, de l’ kor'o varm'ec'o'n, la spir'o'n balzam'a'n de lip'o'j,
Port'is kun vir'a sent'ad'o la brav'a'n, hero'a'n vir'in'o'n.
Tamen ŝi kaŝ'is dolor'o'n kaj dir'is la vort'o'j'n ŝerc'ant'a'j'n:
„Tio signif'as ĉagren'o'n—la hom'o'j dub'em'a'j parol'as— 100
Se la pied'o, la dom'e'n'ir'ant'a, proksim'e de l’ sojl'o
Krak'as; mi est'us ja nun dezir'int'a pli bon'a'n ver'sign'o'n!
Iom rest'ad'u ni, por ke vi'n ne la ge'patr'o'j mal'laŭd'u
Pro l’ serv'ist'in'o lam'ant'a, kaj ŝajn'u vi mastr'o mal'bon'a.“
IX. Urani'a.
Muz'o'j, vi, kiu'j volont'e favor'as la am'o'n kor'eg'a'n,
Ĝis nun sur voj'o konduk'is la brav'a'n jun'ul'o'n, al li'a
Brust'o ankoraŭ ja antaŭ la fianĉ'iĝ'fest'o knab'in'o'n
Prem'is: Bon'vol'u do help'i konfirm'i la lig'o'n de l’ ĉarm'a
Par'o, tuj distr'i la nub'o'j'n, ĝen'ant'a'j'n l’ ambaŭ'a'n feliĉ'o'n! 5
Plu'e precip'e rakont'u do, kio nun dom'e okaz'as!
Nun la mastr'in'o jam mal'pacienc'e en'ir'is je l’ tri'a
Foj'o la ĉambr'o'n de l’ vir'o'j—apenaŭ ŝi ĝi'n nur for'las'is—
Pri l’ fulm'o'tondr'o ven'ont'a, pri l’ lun'mal'lum'iĝ'o rapid'a,
Pri l’ for'rest'ad'o de l’ fil'o kaj pri la danĝer'o'j de l’ nokt'o'j 10
Parol'ad'ant'e kaj tre mal'laŭd'ant'e l’ amik'o'j'n, ke ili,
Ne parol'int'e, svat'int'e knab'in'o'n, for'las'is Herman'o'n.
„Ne la mal'bon'o'n grand'ig'u pli!“ ted'e respond'is la patr'o;
„Ĉar vi ja vid'as, ke mem ni ĉi tie decid'o'n atend'as.“
Sed la najbar'o, sid'ant'e, trankvil'e komenc'is parol'i: 15
„Ver'e mi ŝuld'as ja en mal'trankvil'a'j okaz'o'j nur dank'o'n
Al mi'a patr'o, ĉar li al la knab'o el'ŝir'is de ĉia
Mal'pacienc'o radik'o'j'n, ke rest'is neni'u fibr'et'o,
Kaj ke mi lern'is atend'i, pli bon'e ol ĉiu ali'a.“
„Dir'u“, demand'is la pastr'o nun; „kiel ĝi'n far'is la patr'o?“ 20
„Ĝi'n mi volont'e rakont'os, ĉar tio util'os al ĉiu“,
Tuj la najbar'o respond'is: „Mi kiel infan'o dimanĉ'e
Mal'pacienc'e star'ant'e, kaleŝ'o'n sopir'e atend'is,
Kiu transport'us ekster'e'n ni'n al la tili'o'j ĉe l’ put'o.
Sed ĝi ne ven'is; ĉi tie'n kaj tie'n mi kvazaŭ mustel'o 25
Kur'is, mal'supr'e'n kaj supr'e'n la ŝtup'o'j'n, kaj de la fenestr'o
Ĝis la dom'pord'o, kaj mal'kviet'iĝ'is la man'o'j; mi grat'is
Tabl'o'j'n, pied'o'bat'ad'is ĉirkaŭ'e kaj jam mi ek'plor'is.
Ĉio'n la patr'o trankvil'e rigard'is, sed kiam mi fin'e
Tro'mal'prudent'e kondut'is, li pren'is trankvil'e nun mi'a'n 30
Brak'o'n, konduk'is mi'n al la fenestr'o kaj dir'is instru'e:
Ĉu vi jen vid'as la lign'aĵ'ist'ej'o'n, hodiaŭ ferm'it'a'n,
Trans'e? Sed morgaŭ mov'iĝ'os seg'il'o kaj la rabot'il'o,
Kaj de l’ maten'o ĝis last'a tag'hor'o jen oni labor'os
Tre diligent'e. Sed tio'n pri'pens'u: Maten'o aper'os, 35
Kiam la majstr'o kun ĉiu'j el si'a'j kun'ul'o'j pen'ad'os,
Por vi prepar'i la ĉerk'o'n kaj lert'e, rapid'e fabrik'i,
Kaj labor'em'e al'port'os la dom'o'n el lign'o, ja kiu
Pacienc'ul'o'n kaj ankaŭ mal'pacienc'ul'o'n plej'last'e
Cert'e akcept'os, kaj port'os eĉ baldaŭ prem'ant'a'n tegment'o'n. 40
Ĉio'n spirit'e mi vid'is real'e okaz'i kaj vid'is
Jen kun'met'it'a'j'n tabul'o'j'n kaj jen kolor'il'o'n la nigr'a'n;
Nun pacienc'e mi sid'is kaj tiel kaleŝ'o'n atend'is.
Kiam ali'a'j ĉirkaŭ'e kur'eg'as en dub'a atend'o
Mal'pacienc'e kaj ted'e nun, mi re'memor'as la ĉerk'o'n.“ 45
Sed rid'et'ant'e la pastr'o: „De l’ mort'o alt'eg'a bild'aĵ'o
Ne al saĝ'ul'o terur'o'n, pi'ul'o fin'iĝ'o'n signif'as.
Tiu'n ĝi en la viv'ad'o'n re'puŝ'as kaj ig'as li'n ag'i;
Ĝi al ĉi tiu fort'ig'as l’ esper'o'n al post'a feliĉ'o;
Tiel la mort'o far'iĝ'as al ambaŭ la viv'o. La patr'o 50
Montr'is mal'prav'e al vi, la sent'em'a infan'o, la mort'o'n
Per mort'bild'aĵ'o. Do de l’ mal'jun'ec'o valor'a'n al knab'o
Oni vid'ig'u kaj al mal'jun'ul'o jun'ec'o'n, ke ĉiu
Ĝoj'u pri l’ rond'o etern'a, ke viv'o en viv'o solv'iĝ'u!“
Ĵus mal'ferm'iĝ'is la pord'o. Vid'iĝ'is la par'o bel'eg'a 55
Kaj la amik'o'j mir'eg'is kaj ankaŭ l’ am'ant'a'j ge'patr'o'j
Pri la knab'in'a figur'o, simil'a al tiu de l’ fil'o;
Ja, tro mal'alt'a nun ŝajn'is la pord'o, la alt'a'j'n statur'o'j'n,
Kiu'j nun kun'e trans'ir'is la sojl'o'n, tra'las'i. Herman'o
Ŝi'n nun prezent'is al si'a'j ge'patr'o'j, rapid'e dir'ant'e: 60
„Vid'u knab'in'o'n, jen, kia'n vi dom'e dezir'as. Am'at'a
Patr'o, akcept'u ŝi'n bon'e laŭ ŝi'a merit'o. Kaj kar'a
Pa'nj'o, tuj pri l’ mastr'um'ad'o en'tut'e demand'u ŝi'n, por ke
Vi nun sci'iĝ'u, ke ŝi bon'merit'as far'iĝ'i la vi'a.“
Post'e rapid'e li tir'is apart'e'n la pastr'o'n bon'eg'a'n. 65
„Ind'a sinjor'o,“ li dir'is, „mi'n help'u nun baldaŭ el tiu
Zorg'o, mal'lig'u la nod'o'n tuj, kies dis'volv'o'n mi tim'as!
Mi ne jam dir'is al ŝi, ke far'iĝ'u ŝi mi'a edz'iĝ'o,
Sed serv'ist'in'o ŝi pens'as en'ir'i la dom'o'n; mi tim'as
Ke ŝi indign'e for'ir'os aŭd'int'e pri post'a edz'iĝ'o. 70
Tuj'a klar'ig'o far'iĝ'u. Ŝi ne en erar'o pli'long'e
Dev'as rest'ad'i kaj mi ne pli long'e el'ten'os la dub'o'n.
Nun rapid'iĝ'u kaj vi'a'n saĝ'ec'o'n de ni honor'at'a'n
Montr'u ĉi tie.“ La pastr'o tuj turn'is si'n al la ali'a'j.
Sed bedaŭr'ind'e nun est'is jam mal'ĝoj'ig'it'a l’ anim'o 75
De la knab'in'o per konversaci'o de l’ patr'o. Afabl'e
Kaj bon'anim'e li est'is dir'int'a la gaj'a'j'n parol'o'j'n:
„Tio, infan'o, tre plaĉ'as al mi, ĉar mi vid'as plezur'e,
Kiel la patr'o posed'as la fil'o do gust'o'n; mi pruv'is
Ĝi'n mi'a'temp'e, kaj ĉiam konduk'is la plej bel'ul'in'o'n 80
Al la danc'ad'o kaj fin'e ven'ig'is ŝi'n dom'e'n: la pa'nj'o'n.
Tuj ja elekt'o de l’ fianĉ'in'et'o tut'klar'e vid'ig'as,
Kia'n spirit'o'n la vir'o posed'as kaj mem ĉu li sent'as
Propr'a'n valor'a'n. Sed cert'e mal'long'e vi ĝi'n konsider'is?
Mi opini'as, ke est'is ne tro mal'facil'e, li'n sekv'i.“ 85
Nur sen'atent'e Herman'o aŭskult'is la dir'o'n, la membr'o'j
Trem'is al li, silent'iĝ'is subit'e la ĉe'est'ant'ar'o.
Sed la bon'eg'a knab'in'o, nun emoci'it'a profund'e
Kaj ofend'it'a intern'e de tia'j tre mok'a'j parol'o'j,
Super'ŝut'it'a sur vang'o ĝis nuk'o per tuj'a ruĝ'iĝ'o 90
Star'is; sed ŝi tuj si'n reg'is kaj rest'is ekster'e trankvil'a
Kiam ŝi al la dom'mastr'o parol'is, ne tut'e kaŝ'ant'e
Si'a'j'n dolor'o'j'n: „Ho, ver'e, al tia akcept'o la fil'o
Ne mi'n prepar'is; li mem ja pri'skrib'is la patr'o'n bon'eg'a;
Kaj mi bon'sci'as, ke antaŭ vi, vir'o kler'ul'a, mi star'as, 95
Kiu prudent'e kondut'as al ĉiu'j, kaj laŭ la person'o'j.
Tamen nun ŝajn'as, ke vi ne sufiĉ'a'n kompat'o'n sent'ad'as
Pri mi, la mal'riĉ'ul'in'o, mi, kiu la sojl'o'n trans'ir'is
Por vi'n serv'ad'i; ali'e vi cert'e ne montr'us per akr'a
Mok'o, ke tre diferenc'as la sort'o la mi'a de vi'a. 100
Cert'e, mal'riĉ'e nur mi kun mal'grand'a pak'et'o en'ir'as.
Dom'o per ĉio por vi proviz'it'a vi'n ig'as fier'a'j.
Kiu mi est'as, mi sci'as kaj sent'as la tut'a'n rilat'o'n
Inter ni. Sed ĉu nun est'as kor'nobl'e per tia'j mok'vort'o'j
Tuj mi'n akcept'i, mi'n preskaŭ sur sojl'o jam re'e'n for'puŝ'i?“ 105
Mal'trankvil'eg'e Herman'o al pastr'o nun far'is per man'o
Sign'o'n, ke li en'miks'iĝ'u help'em'e, l’ erar'o'n for'pel'i.
Tuj la saĝ'ul'o al'ir'is kaj jen de l’ knab'in'o ĉagren'o'n
Kaŝ'a'n, brid'at'a'n dolor'o'n, plor'ant'a'n okul'o'n rigard'is.
Sed li decid'is ne tuj'e la dub'o'n dis'solv'i, kontraŭ'e 110
Prov'i la emoci'plen'a'n anim'o'n de tiu knab'in'o.
Kaj li post tio al ŝi per tent'ant'a'j parol'o'j komenc'is:
„Cert'e vi ne konsider'is sufiĉ'e, fremd'land'a knab'in'o,
Kiam vi tro'rapid'eg'e pret'iĝ'is serv'ad'i ĉe l’ hom'o'j
Fremd'a'j, ha, kiom signif'as, en'ir'i la dom'o'n de l’ estr'o; 115
Ĉar la man'prem'o destin'as la sort'o'n de tut'a la jar'o,
Kaj unu'op'a jes'dir'o ŝuld'ig'as vi'n, mult'o'n sufer'i.
Voj'o'j lac'ig'a'j ne est'as la plej'a grav'aĵ'o de serv'o,
Ankaŭ ne l’ ŝvit'o mal'dolĉ'a de ĉiam urĝ'ant'a labor'o;
Kun'e ĉar kun la serv'ist'o pen'ad'as la mastr'o ag'em'a. 120
Sed la kapric'o'n de l’ estr'o el'ten'i, se li tut'mal'just'e
Ĉio'n mal'laŭd'as, aŭ li kun si mem mal'konsent'e postul'as
Tio'n ĉi, tio'n; kaj plu de l’ mastr'in'o koler'o'n facil'e
Okaz'iĝ'ant'a'n kaj de la infan'o'j petol'a'j'n, mal'kler'a'j'n
Mal'ĝentil'aĵ'o'j'n: Ja, tio'n toler'i kaj lert'e plen'um'i 125
Dev'o'n kaj mem ne mal'gaj'e halt'ad'i, ne est'as facil'e.
Sed vi ne ŝajn'as kapabl'a al tio, ĉar ŝerc'o'j de l’ patr'o
Vi'n jam ofend'is, kaj tamen neni'o pli oft'e okaz'as
Ol incit'et'i knab'in'o'n, ke plaĉ'as al ŝi la jun'ul'o.“
Kaj Dorotea kompren'is la ĝust'a'j'n bon'eg'a'j'n parol'o'j'n 130
Kaj si'n ne plu'e re'ten'is; montr'iĝ'is nun ŝi'a'j sent'aĵ'o'j,
Fort'e lev'iĝ'is la brust'o, el kiu ek'ĝem'o el'ir'is;
Kaj plor'eg'ant'e ŝi tuj nun parol'is: „Neniam ja sci'as
Vir'o prudent'a, cel'ant'a al ni dum dolor'o konsil'i,
Kiel mal'mult'e nur li'a rigid'a parol'o sukces'as, 135
Brust'o'n sen'ig'i je iu sufer'o al ni destin'it'a.
Kiel do ŝerc'o vi'n vund'us; vi est'as feliĉ'a'j kaj gaj'a'j!
Sed mal'san'ul'o ek'sent'as eĉ plej delikat'a'n tuŝ'ad'o'n.
Ne; ĉar neniel util'us eĉ tromp'a ŝajn'ig'o, montr'iĝ'u
Baldaŭ nun, kio en temp'o'j ven'ont'a'j pli grand'a'j'n dolor'o'j'n 140
Kaŭz'us kaj ebl'e mi'n puŝ'us en mut'a'n mort'ig'a'n mizer'o'n.
Las'u mi'n re'e for'ir'i! Ĉe vi mi do pov'as ne rest'i;
For'e'n mi vol'as kaj ir'os, la mi'a'j'n, la tre kompat'ind'a'j'n
En mal'feliĉ'o de mi for'las'it'a'j'n, serĉ'ad'i; pli bon'o'n
Nur por mi mem mi elekt'is. Ja tiel mi nun decid'iĝ'is; 145
Tial mi pov'as konfes'i nun, kio ali'e dum jar'o'j
Est'us ĉe mi kaŝ'iĝ'int'a. Jes, traf'is profund'e de l’ patr'o
Mok'o mi'n, ne, ĉar mi est'as fier'a, mal'just'e sent'em'a,
Sed ĉar, ver'dir'e, en kor'o la mi'a inklin'o nask'iĝ'is
Al la jun'ul'o, jen kiu hodiaŭ help'int'o aper'is. 150
Kiam li mi'n nur for'las'is sur strat'o, mi li'n re'memor'is
Ĉiam; mi pens'is pri tiu feliĉ'a knab'in'o, ho, kiu
Ebl'e jam fianĉ'in'et'o la li'a far'iĝ'is. Kaj kiam
Mi li'n re'trov'is ĉe l’ put'o, mi ĝoj'is re'vid'i li'n, tiel,
Kvazaŭ ja est'us al mi aper'int'a de la ĉiel'ul'o'j 155
Unu; kaj mi nun li'n sekv'is volont'e, post kiam li kiel
Dom'serv'ist'in'o'n mi'n dung'is. Sed mi ja konfes'as, la kor'o
Flat'is sur'voj'e al mi, ke mi ebl'e li'n pov'us merit'i
Iam, se mi help'ul'in'o valor'a de l’ dom'o far'iĝ'us.
Sed, ho, mi vid'is nur nun la danĝer'o'j'n, en kiu'j'n mi ir'is, 160
Tiel proksim'e ĉe tiu sekret'e am'at'o loĝ'ad'i.
Nun nur mi sent'as, ha, kiom mal'riĉ'a knab'in'o valor'as
Mal'e al riĉ'a jun'ul'o, se eĉ ŝi mem est'us plej taŭg'a.
Ĉio'n mi dir'is, por ke vi do ne mal'kompren'u la kor'o'n,
Kiu'n okaz'o ofend'is, al kiu mi ŝuld'as la propr'a'n 165
Re'konsci'iĝ'o'n. Ĉar mi, la sekret'a'j'n dezir'o'j'n kaŝ'ant'e,
Dev'is supoz'i, ke baldaŭ li la fianĉ'in'o'n konduk'us
Hejm'e'n. Kaj kiel mi tiam el'ten'us la mut'a'j'n dolor'o'j'n!
Mi avert'it'a ja est'as feliĉ'e kaj el'liber'iĝ'is
Mi'a sekret'o el l’ brust'o, nun, dum ĝi ankoraŭ san'iĝ'os 170
De la mal'bon'o. Neni'o plu mi'n nun ĉi tie rest'ig'os,
Kie mi star'as tim'em'e nur kaj hont'ig'it'e, ĉar mi ja
Tut'mal'kaŝ'em'e konfes'is l’ inklin'o'n, l’ esper'o'n mal'saĝ'a'n.
Kaj ne la nokt'o per mal'lev'iĝ'ant'a nub'ar'o vast'eg'e
Nun kovr'iĝ'ant'a, nek tondr'o rul'ant'a (mi aŭd'as ĝi'n) pov'as 175
Mi'n embaras'i, nek la flu'eg'ant'a pluv'eg'o ekster'e,
Nek la bru'ant'a vent'eg'o. Ĉi ĉio'n mi dum la for'kur'o
En la proksim'o de la mal'amik'o'j ni'n persekut'int'a'j
Ĉiel el'ten'is. Mi re'e nun ir'os ekster'e'n. De long'e
Mi ja kutim'is, laŭ'temp'e puŝ'it'e, dis'iĝ'i de ĉio. 180
Rest'u feliĉ'a'j! Mi ne plu pli long'e rest'ad'as; adiaŭ.“
Tiel ŝi dir'is kaj re'e'n rapid'e turn'iĝ'is al pord'o
Ŝi, sub la brak'o ankoraŭ ten'ant'e la pak'o'n la si'a'n.
Sed la patr'in'o ek'kapt'is, per man'o'j ŝi'n tuj kaj la korp'o'n
Ĉirkaŭ'pren'ant'e, kaj tut'surpriz'it'e en mir'o el'vok'is: 185
„Dir'u do, kio'n signif'as ĉi tio kaj tiu'j ĉi larm'o'j?
Mi ne for'las'as vi'n. Ĉar fianĉ'in'o de l’ fil'o vi por mi
Est'as!“ Sed nun mal'volont'e la patr'o kontraŭ'is kaj dir'is,
Al la plor'ant'a vid'ant'e, la ted'a'j'n parol'o'j'n: „Jen, kio
Last'e hodiaŭ far'iĝ'as pro mi'a plej grand'a indulg'o, 190
Ke mi'n ankoraŭ je l’ tag'o'fin'iĝ'o la plej mal'agrabl'a
Traf'as! Neni'o ĉar est'as pli ne'toler'ebl'a por mi ol
Larm'o'j vir'in'a'j, pasi'a kri'ad'o, ho, kiu komenc'as
Tio'n absurd'e nur, kio'n ni, iom pri'pens'e, plen'um'us
Ver'e kviet'e. Sed plu mi ne hav'as inklin'o'n rigard'i
Vi'a'j'n strang'aĵ'o'j'n. Do fin'u ĝi'n mem nur! Sed mi nun kuŝ'iĝ'os.“ 195
Kaj li rapid'e si'n turn'is por ir'i en si'a'n ĉambr'et'o'n,
Kie la lit'o'j trov'iĝ'is kaj li ja kutim'e ripoz'is.
Sed li'n re'ten'is la fil'o, dir'ant'e kaj li'n pet'eg'ant'e:
„Patr'o, ne ir'u nun for'e'n kaj ne pri l’ knab'in'o koler'u! 200
Mi ja nur kulp'as je l’ tut'a konfuz'o, kaj post'e l’ amik'o
Ne atend'it'e ankoraŭ ĝi'n per ŝajn'ig'ad'o pli'ig'is.
Ind'a sinjor'o, parol'u! Al vi mi konfid'is l’ afer'o'n.
Ne amas'ig'u ĉagren'o'n kaj tim'o'n, plen'um'u pli bon'e
Ĉio'n! Ĉar mi vi'n ne post'e honor'us sam'alt'e, se vi nur 205
Ĝoj'o'n malic'a'n vid'ig'us anstataŭ bel'eg'a'n saĝ'ec'o'n.“
Nun rid'et'ant'e la pastr'o respond'is: „Ja, kia prudent'o
Est'us do nun el'log'int'a el ni'a knab'in'o la bel'a'n
Ŝi'a'n konfes'o'n, al ni mal'kovr'int'a'n la virg'a'n anim'o'n?
Ĉu ne la zorg'o sam'temp'e far'iĝ'is por vi plezur'eg'o, 210
Ĝoj'o! Parol'u vi mem! Ne atend'u pri fremd'a klar'ig'o.“
Tiam Herman'o al'ir'is kaj dir'is afabl'e: „Vi do ne
Pent'u la larm'o'j'n, nek tiu'j'n ĉi mal'aper'ont'a'j'n dolor'o'j'n!
Ili ĉar mi'a'n feliĉ'o'n plen'ig'as, kaj vi'a'n, esper'e.
Mi ne por dung'i la fremd'a'n bon'eg'a'n knab'in'o'n pro serv'o 215
Ven'is al put'o; mi ven'is, por am'o'n la vi'a'n akir'i.
Mi'a sed, ho, mal'kuraĝ'a rigard'o l’ inklin'o'n de vi'a
Kor'o ne vid'is, sed nur afabl'ec'o'n en vi'a okul'o,
Kiam vi el la spegul'o de l’ put'o trankvil'a salut'is.
Dom'e'n vi'n gvid'i, jam est'is du'on'o de mi'a feliĉ'o, 220
Sed nun vi tut'e por mi ĝi'n plen'ig'as. Ho, est'u ben'it'a!“—
Kaj la knab'in'o, la kor'tuŝ'iĝ'int'a rigard'is Herman'o'n
Kaj ne rifuz'is nun la ĉirkaŭ'pren'o'n kaj kis'o'n, de l’ ĝoj'o
Supr'o'n plej alt'a'n, ĉar ili ja est'as cert'ig'o jam long'e
Dezir'eg'it'a de l’ post'a feliĉ'o, sen'fin'a ŝajn'ant'a. 225
Dum'e la pastr'o klar'ig'is al ĉiu'j ali'a'j l’ afer'o'n.
Nun la knab'in'o al'ven'is kaj, antaŭ la patr'o ĉarm'eg'e
Kap'o'n klin'ant'e kaj man'o'n la li'a'n kis'ant'e, parol'is:
„Cert'e vi just'e pardon'os al tut'surpriz'it'a knab'in'o
Larm'o'j'n unu'e de ŝi'a dolor'o, nun larm'o'j'n de l’ ĝoj'o. 230
Tiu'n sent'aĵ'o'n pardon'u kaj ankaŭ ĉi tiu'n, kaj las'u
Mi'n en'trov'iĝ'i en mi'a'n feliĉ'o'n, la nov'e gajn'it'a'n.
Ja, la unu'a ĉagren'o, de mi konfuz'it'e kaŭz'it'a
Est'u sam'temp'e la last'a. Al kio si'n la serv'ist'in'o
Lig'is, al serv'o plen'am'a, ĝi'n vi'a fil'in'o plen'um'os.“ 235
Kaj ĉirkaŭ'pren'is la patr'o ŝi'n tuj'e, kaŝ'ant'e la larm'o'j'n;
Kaj la patr'in'o am'em'e al'ven'is kaj kis'is ŝi'n kor'e,
Ŝi'a'j'n du man'o'j'n sku'ant'e, kaj ambaŭ plor'ant'e silent'is.
Post'e rapid'e la pastr'o prudent'a ek'kapt'is unu'e
Man'o'n de l’ patr'o kaj post'e de l’ fingr'o for'tir'is l’ edz'iĝ'a'n 240
Ring'o'n (ne tiel facil'e, ĝi'n ten'is la membr'o dik'et'a),
Kaj de l’ patr'in'o ring'et'o'n, kaj nun fianĉ'ig'is l’ infan'o'j'n.
Dir'is li: „Foj'e ankoraŭ de l’ or'a'j ring'et'o'j destin'o
Est'u, firm'lig'i kun'lig'o'n nun, kiu egal'u tut'plen'e
Al la mal'jun'a. Ĉi tiu'n jun'ul'o'n profund'e penetr'as 245
L’ am'o al tiu knab'in'o kaj ŝi ja konfes'as l’ inklin'o'n
Al la jun'ul'o. Jen kiel mi vi'n fianĉ'ig'as ben'ant'e
Kun la ge'patr'a konsent'o kaj de la amik'o atest'o.“
Tuj la najbar'o kun ben'o'dezir'o'j al'ir'is. Sed kiam
Fin'e la pastr'a sinjor'o la or'a'n ring'et'o'n je l’ fingr'o 250
De la knab'in'o ek'met'is, li nun mir'eg'ant'e ali'a'n
Ring'o'n ek'vid'is, la jam de Herman'o pli fru'e ĉe l’ put'o
Tie vid'it'a'n, kaj dir'is afabl'e la ŝerc'a'j'n parol'o'j'n:
„Kiel, vi fianĉ'in'iĝ'is je foj'o la du'a jam? Ke ne
Vi'a unu'a fianĉ'o vid'iĝ'u kun ia protest'o 255
Ĉe la altar'o.“ Sed ŝi tuj parol'is: „Permes'u, ke mi nun
Unu moment'o'n dediĉ'u al tiu memor'o! Ĉar tut'e
Ĝi'n la bon'ul'o merit'as, ho, kiu la ring'o'n donac'is
Ĉe la for'ir'o kaj re'e'n ne ven'is. Li ĉio'n suspekt'is,
Kiam la am'o al hom'liber'ec'o, la vol'o ag'ad'i 260
Plu en ali'a'j rilat'o'j li'n pel'is Paris-on, ho, kie
Mal'liber'ec'o'n kaj mort'o'n li trov'is. ‚Viv'ad'u feliĉ'e!‘
Tiel li dir'is. — ‚Mi ir'as; nun ĉio mov'iĝ'as sur ter'o,
Ĉio ja ŝajn'as solv'iĝ'i, pra'leĝ'o'j de l’ ŝtat'o'j plej firm'a'j
Ankaŭ nul'iĝ'as, kaj la posed'aĵ'o dis'iĝ'as de l’ nun'a 265
Rajt'posed'ant'o, l’ amik'o'j dis'iĝ'as kaj am'o de am'o.
Mi vi'n for'las'as ĉie tie, kaj kie mi iam vi'n trov'os,
Kiu ĝi'n sci'as? Ja, ebl'e ĉi tiu'j parol'o'j nun est'os
Ni'a'j plej last'a'j. Fremd'ul'o nur est'as la hom'o sur ter'o,
(Oni ĝi'n rajt'e asert'as), sed nun pli ol iam do, ĉiu. 270
Ne plu al ni aparten'as la ter'o; trezor'o'j ŝanĝ'iĝ'as;
Or'o, arĝent'o fand'iĝ'as el sankt'a'j antikv'a'j figur'o'j;
Ĉio mov'iĝ'as, ja kvazaŭ la mond'o form'it'a solv'iĝ'us
Re'mal'antaŭ'e'n en nokt'o'n, ĥaos'o'n, kaj nov'e form'iĝ'us.
Ĉiam konserv'u fidel'o'n! Ni kiam ni'n post'e re'trov'os 275
Sur la ruin'o'j de l’ mond'o, ni est'os pli bon'e kre'it'a'j,
Ali'form'it'a'j, liber'a'j kaj tut'sen'de'pend'a'j de l’ sort'o.
Tiu'n neni'o katen'os ja, kiu tra'viv'is tiel'a'j'n
Tag'o'j'n! Sed se ĝi ne est'os, ke iam ni post la danĝer'o'j
Ni'n ĉirkaŭ'pren'os, de'nov'e feliĉ'e kaj ĝoj'e, ho, tiam 280
Mi'a'n memor'o'n konserv'u en kor'o kaj pens'o'j, ke ĉiam
Vi kun egal'a kuraĝ'o pret'iĝ'u al ĉiu'j okaz'o'j.
Kiam vi'n log'os la fremd'a loĝ'ej'o kaj nov'a kun'iĝ'o,
Dank'e ĝu'ad'u nur, kio'n la sort'o al vi nun pret'ig'os.
Am'u am'ot'o'j'n sincer'e kaj rest'u dank'em'a por ĉio, 285
Sed ankaŭ tiam ne tro al ŝanĝ'em'a fatal'o vi fid'u.
Ĉar la du'obl'a dolor'o de l’ nov'a mal'gajn'o minac'as.
Ŝat'u la viv'o'n, sed nepr'e ne ŝat'u ĉi tiu'n pli alt'e
Ol nur ali'a'n donac'o'n, ĉar ĉio ja est'as tromp'em'a.‘
Tiel li dir'is. Neniam mi li'n, la nobl'ul'o'n, re'vid'is. 290
Dum'e mi ĉio'n for'perd'is kaj pens'is mil'foj'e l’ avert'o'n.
Ankaŭ mi nun pri la vort'o'j memor'as, ĉar l’ am'o donac'as
Nov'a'n kaj bel'a'n feliĉ'o'n al mi kaj promes'as esper'o'j'n
Tut'e bel'eg'a'j'n. Pardon'u, amik'o, ke mi vi'n ten'ant'e
Trem'as! Ja tiel al ĉiu mar'ist'o nun al'bord'iĝ'int'a 295
Ŝajn'as la ter'o kaj fund'o plej firm'a'j ankoraŭ trem'ant'a'j.“
Tiel dir'ant'e ŝi kun'e sur'met'is la ring'o'j'n sur fingr'o'n.
Sed la fianĉ'o parol'is kun nobl'a kaj vir'a kor'tuŝ'o:
„Est'u ĉe l’ revoluci'o ĉie'a la lig'o pli firm'a
Nur, Doroteo! Ja, daŭr'e la bon'o'n konserv'i ni vol'as, 300
Firm'e ni'n ten'i kaj ankaŭ posed'o'n de l’ bel'a bien'o.
Hom'o ĉar, kiu en temp'o ŝanĝ'em'a mem ŝancel'iĝ'em'a
Est'as, ja nur mult'obl'ig'as mal'bon'o'n kaj ĝi'n dis'vast'ig'as
Plu'e. Sed kiu konstant'e persist'as, la mond'o'n por si mem
Form'as. Ne al la German'o konven'as, daŭr'ig'i afer'o'n 305
Ver'e terur'a'n kaj mem ŝancel'iĝ'i ĉi tie'n kaj tie'n.
Tio ĉi est'as la ni'a! Ja, tiel ni dir'u kaj tiel
Ĝi'n ni konserv'u. Ĉar ĉiam nur oni laŭd'eg'as popol'o'j'n,
Kiu'j decid'e batal'is por Di'o kaj leĝ'o, ge'patr'o'j,
Id'o'j, vir'in'o'j, kaj mort'is, al la mal'amik'o'j komun'e 310
Kontraŭ'star'int'e. Vi est'as la mi'a; la mi'o nun est'as
Mult'e pli mi'a ol iam. Mi ne kun ĉagren'o kaj zorg'o
Ĝu'os, sed fort'e, kuraĝ'e. Kaj kiam ni'n la mal'amik'o'j
Nun ek'minac'os aŭ post'e, mem arm'u mi'n per la arm'il'o'j!
Se mi nur sci'as per vi defend'at'a la dom'o'n, la mi'a'j'n, 315
Al mal'amik'o sen'tim'e si'n kontraŭ'star'ig'os la brust'o.
Kaj se nur ĉiu ek'sent'us simil'e al mi, la potenc'o
Kontraŭ potenc'o lev'iĝ'us, kaj ĉiu'j ni ĝoj'us pri pac'o.“
Bennemann, Paul: Inter'naci'a leg'o'libr'o
Tra La Mond'o
- 1a part'o: Por komenc'ant'o'j. Kun mult'a'j bild'o'j kaj muzik'not'o'j.
1922. 2a el'don'o. 96 paĝ'o'j. Karton'it'a.
- 2a part'o: Por progres'int'o'j. Kun al'don'o de 4 kompon'aĵ'o'j.
1922. 144 paĝ'o'j. Kun 12 paĝ'a muzik'a al'don'o. Karton'it'a.
— Inter'naci'a Kantar'o. 3a el'don'o de la Esperant'ist'a
Kantar'o. Kolekt'o de 64 popol'a'j kant'o'j el 26 naci'o'j.
Kun al'don'o de 3 fam'a'j koncert'ari'o'j (Händel—Mozart—Wagner)
Tekst'ar'o. 1922. 64 paĝ'o'j. Broŝur'it'a.
— — Muzik'a el'don'o. Aranĝ'it'a de Josef Achtélik, iam'a
orkestr'estr'o ĉe la oper'o en Leipzig. 1922. 80 paĝ'o'j. Broŝur'it'a.
Bind'it'a.
Dietterle, Joh., Prof. D-ro.: La Vendred'a Klub'o. 11 divers'a'j
original'a'j artikol'o'j, verk'it'a'j de la Vendred'o'klub'an'o'j en Leipzig.
Kun unu portret'o kaj kelk'a'j desegn'aĵ'o'j. 1921. 115 paĝ'o'j. Broŝur'it'a.
Hankel, M.: Sabl'er'o'j. Poezi'aĵ'o'j kaj skiz'o'j. Kun portret'o
de la alt'ŝat'at'a aŭtor'in'o. 1911. 91 paĝ'o'j. Broŝur'it'a.
Hebbel, Friedrich: Gyges kaj li'a ring'o. Tragedi'o kvin'akt'a.
El la german'a original'o trad. P. Bennemann. 1916. 151 paĝ'o'j. Bind'it'a.
Luyken, H. A., F. B. E. A.: Strang'a Hered'aĵ'o. Roman'o
original'e verk'it'a. 1922. 320 paĝ'o'j. Broŝur'it'a kaj bind'it'a.
Molière: La mal'san'ul'o pro imag'o. Komedi'o en tri akt'o'j.
El la franc'a original'o trad. W. Velten. 1913. 98 paĝ'o'j. Broŝur'it'a.
Zahn, Ernst: Svis'a'j rakont'o'j. El la german'a original'o trad.
Ch. Pulvers. 1913. 68 paĝ'o'j. Broŝur'it'a.
Ferdinand Hirt & SOHN—LEIPZIG
Esperant'o-Fak'o
Inter'naci'a Mond'literatur'o
La kolekt'o est'as sub'met'it'a al la gvid'ad'o de Prof. D-ro Joh. Dietterle,
direktor'o de la Esperant'o-Institut'o por la German'a Respublik'o.
Ĝi en'hav'as nur la plej fam'a'j'n verk'o'j'n el ĉiu'j naci'a'j literatur'o'j.
Nur tiu'j traduk'o'j est'as publik'ig'ot'a'j, kiu'j'n far'is sam'naci'an'o'j de
la koncern'a'j naci'a'j verk'ist'o'j. Ĝis nun aper'is la jen'a'j verk'o'j:
Volum'o 1:
Goethe, J. W. von: Herman'o kaj Doroteo. Epos'o idili'a. El la
german'a original'o trad. B. Küster. 2a, korekt'it'a el'don'o. Kun
antaŭ'parol'o de Prof. D-ro Joh. Dietterle. 1922. 77 paĝ'o'j. Karton'it'a.
Volum'o 2/3:
Niemojewski, A.: 12 Legend'o'j. El la pol'a original'o trad. B.
Kuhl. Kun antaŭ'parol'o de Anton'i Grabowski. 1911. 232 paĝ'o'j. Bind'it'a.
Volum'o 4:
Raabe, Wilhelm: La nigr'a galer'o. Histori'a rakont'o. El la
german'a original'o trad. Prof. D-ro Fritz Wicke. 2a, korekt'it'a el'don'o.
1922. 64 paĝ'o'j. Karton'it'a.
Volum'o 5/6:
Meier, E. L.: Kvin german'a'j novel'o'j de bon'e kon'at'a'j aŭtor'o'j
(Rumohr—Körner—Seidl—Grillparzer—Halm). 1914. 254 paĝ'o'j. Bind'it'a.
Volum'o 7:
Chamisso, A. de: La mir'ind'a histori'o de Petro Schlemihl. El la
german'a original'o trad. Eug. Wüster. 1922. 84 paĝ'o'j. Karton'it'a.
Volum'o 8:
Stamatov, G. P.: Nun'temp'a'j rakont'o'j. El la bulgar'a original'o
trad. Iv. H. Krestanoff. Karton'it'a.
La kolekt'o est'as daŭr'ig'ot'a.
Ferdinand Hirt & SOHN-LEIPZIG
Esperant'o-Fak'o
Not'o de trans'skrib'int'o:
Mi ĝust'ig'is mal'mult'a'j'n mis'pres'aĵ'o'j'n de la original'a libr'o, kaj
registr'iĝ'is ili'n per html-aj koment'o'j. Ankaŭ original'a'j'n
paĝ'komenc'o'j'n mi simil'e registr'is.
End of Project Gutenberg's Hermano kaj Doroteo, by Johann Wolfgang von Goethe
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HERMANO KAJ DOROTEO ***
***** This file should be named 60429-h.htm or 60429-h.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/6/0/4/2/60429/
Produced by Andrew Sly, Andrew Woods and the Online
Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net (This
book was produced from scanned images of public domain
material from the Google Books project.)
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org/license
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
gbnewby@pglaf.org
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.